Patron işçiler arasında ayrımcılık yapamaz

SORU: Merhabalar, benim sizden bir ricam olacak. Ben 3 senedir özel bir firmada çalışıyorum. Herkese zam yapılıp (Diğer arkadaşlarla aynı işi yapıyoruz) ben ve bir arkadaşıma zam yapılmadı. Daha önce işyerinde yangın çıkmıştı ve yangının çıkışı bizim suçumuz olmamasına rağmen sürekli yangın bahane edilip psikolojik olarak bize baskı yapıldı. Küfür bile edildi. İhtiyacımız olduğu için duymazlıktan geldik fakat artık herkese zam yapılıp bize yapılmaması bizi çok yıprattı. Bu durum eşitlik ilkesine karşı bir durum değil midir? Bu durumda ne yapabiliriz? Nasıl bir yol izleyebiliriz? Cevap verirseniz çok memnun oluruz. Şimdiden teşekkürler.

CEVAP: İyi günler. Sorunuzda bahsetmiş olduğunuz husus işverenin eşitlik ilkesine uygun davranma yükümlülüğünün ihlalidir.

Ayrıca sorunuzda geçen yangın açısından da yapılması gereken, işyerinde bu gerekçe ile size ayrımcılık veya hakaretler edilmesi değil, bu yangının çıkma nedeninin tam olarak araştırılması gerektiğidir. Ayrıca siz yangının sizinle bir ilgisi olmadığını da belirtiyorsunuz. Kaldı ki eğer yangın çıkmasına neden olan kişi olarak sizin tespit edilmeniz durumunda işveren sizin iş sözleşmenizi “İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması” gerekçesi ile feshetme hakkına sahipti. Bu maddenin uygulanmaması sizin yangın ile bağlantınız olmadığına da işarettir.

Ancak, bunu uygulamayıp işyerinde çalışmaya devam etmeniz halinde bu gerekçeler ile size ayrımcılık yapması, eşit davranma ilkesinin ihlalidir.

İş Kanunu’nun “eşit davranma ilkesi” başlıklı 5. maddesi, “İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz. İşveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmi süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz. İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz” hükmü yer almaktadır. Kanun metninde ve benzeri sebepler ifadesi ile farklı gerekçelerle de ayrımcılık yapılmasının önüne geçmek istemiştir.

İşverenin bu maddeye aykırı davranması işçi açısından iş sözleşmesini haklı nedenle feshetme hakkı verir ve kıdem tazminatını almaya hak kazanabilirler. Ayrımcılık yasağının ihlali ayrıca işçi açısından eşit davranma borcunun ihlaline dair verilen eşit davranmama tazminatına da hak kazandıracaktır.

Ancak, “İşin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça” istisnasıdır. Bu açıdan örneğin, farklı çalışma koşullarına sahip olan işçiler arasında eşitlik tam olarak uygulanmayabilir. Ancak, bu durumun da objektif ilkelere uygun olması gerekmektedir. Dikkat edilmesi gereken nokta ayrımcılığın işin niteliğine ilişkin olmasıdır.

Yargıtay, işyerinde çalışan ve aynı işi yapan işçilerin ücretlerinin kıdeme bağlı olarak farklılık göstermesini eşitlik ilkesine aykırılık olarak değerlendirmemiştir. (Yargıtay 22. HD, 2017/ 37596 E, 2017/ 28185 K,)

Sizin sorunuzda belirtmiş olduğunuz hususlar, bu değerlendirmeler kapsamında ele alındığında, işveren açısından ayrımcılık yasağının ihlal edildiği bir durum söz konusudur. İşyerinde herkese zam yapıp sadece iki kişiye hiçbir gerekçe göstermeden zam yapmamasını işin niteliğinden kaynaklandığını açıklamamıştır.

Bu açıdan bu ayrımcılığın neden kaynaklandığına dair işverene bir yazılı başvuru yapabilir ve iş sözleşmenizi daha sonra haklı nedenle feshedebilirsiniz.