Savaşın teknoloji alanındaki yansımaları

Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı ve bu nedenle çeşitli devletlerin ambargo vb. kararları arasında teknoloji dünyası da giderek daha yoğun çatışma noktalarından biri haline geliyor. Ülkelerin talepleri ve denetim kuruluşları aracılığı ile bilgi akışını kontrol altında tutmaya çalışmaları madalyonun bir yüzü. Madalyonun öbür yüzünde ise çeşitli şekillerde açıktan tavır alan teknoloji şirketleri duruyor. Çatışmalar karşılıklı salvolarla sürüyor.

Rusya’da, “Devlete ait yayınların üçüncü şahıs doğrulama ekiplerince incelenmemesi talebinin” Facebook tarafından reddedilmesinin ardından Facebook ve Twitter’a erişim büyük ölçekte kısıtlandı. Kısıtlamalar sadece sosyal medya ile de sınırlı kalmadı, devlet telekomünikasyon denetim kuruluşu Roscomnadzor’un kararı ile ulusal ya da uluslararası yayıncılık yapan pek çok siteye de erişim engeli getirildi. “Rusya’nın Ukrayna’yı işgali” makalesinin ekonomik yaptırımlar ve savaş zayiatına dair “yanlış mesajlar” içerdiği gerekçesi ile yine Roscomnadzor tarafından erişime engellenmekle tehdit edilen Wikipedia geri adım atmayacağını açıkladı.

Ukrayna tarafında ise salvolar çoğunlukla şirketlere çağrı şeklindeydi. Ukrayna hükümeti, kripto para borsalarından Ruslara ait hesapları dondurmalarını, Internet’teki alan adlarının en üst yönetici kuruluşu olan ICAAN’dan “.ru” uzantılı alan adlarını askıya almasını, oyun geliştiricileri ve espor platformlarından Rusya ile ilişkileri kesmeleri gibi taleplerde bulundu. ICAAN, “.ru” uzantılı alan adlarının askıya alınmasını reddederken, pek çok şirkette Ukrayna’nın çağrıları o ya da bu düzeyde karşılık buldu. Apple, Rusya’daki satışlarını durdurdu. Tripadvisor ve Google Maps Rusya’daki bazı mekanlara dair değerlendirme yazılarını durdurdu. Reddit, Rus devlet medyasına ait linkleri platformunda yasakladı. Apple, Google, Meta, Microsoft, Twitter ve Youtube Rus devlet medyasına reklamdan para kazanma yasağı getirdi. Alan adı ve barındırma hizmetleri sağlayan Namecheap Rusya kaynaklı kullanıcıları engelleyeceğini açıkladı. Oyun şirketi CD Projekt, Rusya ve Belarus’ta satışlarını durdurdu. Espor şirketi ESL Rusya hükümeti ile ilintili organizasyonların ESL Pro Ligi’ne alınmayacağını duyurdu. EA sports Rus Milli Takımı ve tüm Rus kulüplerini FIFA 22, FIFA Mobile ve FIFA Online’dan kaldırdı.

Devletlerin ve teknoloji şirketlerinin bütün bu tepkilerinin eskiye kıyasla daha görünür kıldığı çeşitli sorular şimdilik ortada duruyor: Internet kimin ne kadar kontrolünde? Devletlerin? Şirketlerin? Peki ya bilgi akışı? Peki ya propaganda?

Eskiye kıyasla bugün bilgi akışı açısından oldukça farklı bir noktadayız. Artık sadece resmi kaynaklar ve haber kuruluşları aracılığıyla akmıyor bilgi. Şirketlere ait uydu fotoğraflarından tutun da sosyal medya kullanıcılarına kadar çok çeşitli kaynaktan, doğrusuyla yalanıyla devasa bir veri akışı var. Bu akan veri yığınını gönüllü olarak doğrulamaya, düzenlemeye uğraşan bir kitle de mevcut. Doğrulanmışı, doğrulanmamışı, dezenformasyonuyla bu dev bilgi yığını karmaşası için biraz da kavga.