Rusya’nın internetçiği

Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısının ardından ABD ve Avrupa Birliği tarafından çeşitli ekonomik ve ticari kısıtlama ve ambargolar devreye alındı. Bu kısıtlamaların kapsamadığı alanlardan bazılarında ise çeşitli şirketler gönüllü olarak kendi ambargolarını ve kısıtlamalarını koymaya başladı. Telekomünikasyon ve sosyal medya alanındaki şirketlerden de bu gönüllü kısıtlamalara çeşitli düzeylerde katılanlar vardı. Apple ve Samsung cihaz satışlarını askıya aldı, Netflix ülkede hizmet vermeyi durdurdu; Facebook, Twitter ve Youtube Rusya devlet medyasına ait kanallara çeşitli kısıtlamalar getirdi; Uber, Grubhub ve DuckDuckGo Yandex ile ilişkilerini azaltmaya ya da sonlandırmaya girişti. Ancak çeşitli şirketlerin Rusya’dan mesafelenme temelli bütün bu hamlelerinden daha dikkat çekici olanı Internet altyapısında şu ya da bu düzeyde bir rol üstlenen şirketlerin bir kısmının da bu gönüllü kervanına katılmasıydı.

Ukrayna Hükümeti, mart ayı başında Internet alan adları üzerindeki en yetkili kuruluş olan ICAAN’dan Rusya’ya ait alan adlarının tümünü durdurmasını talep etmişti. ICAAN’a giden talebin bir benzeri de Avrupa, Orta Doğu ve Asya’nın bir kısmının IP adreslerinin dağıtımını sağlayan bölgesel Internet sicili RIPE NCC’ye gitmiş ve Ukrayna, Rusya’nın IP adres bloklarının iptal edilmesini talep etmişti. ICAAN da RIPE da bu talepleri reddetti. Öte yandan Rusya’ya Internet altyapısını sağlayan en büyük şirketlerden biri olan Cogent Rusya ile ilişkileri keseceğini duyurdu. Cogent’in ardından yine Rusya’ya Internet altyapısı sağlayan Lumen’de benzer bir duyuruda bulunarak Rusya’dan çekileceğini açıkladı. Internet altyapısı açısından önemi Cogent ve Lumen kadar yüksek olmasa da alan adı sağlayıcısı Namecheap de Rusya’ya hizmet vermeyi kesenler kervanına katılanlardandı.

Rusya epeydir kendi sınırları içinde Internet’i kontrol altına almak istiyor. Bunun birkaç yolu var. Nispeten daha kolay ve daha ucuz olan yöntem yasalarla ve hayata geçirmek için ciddi yatırım gerektirmeyen tedbirlerle Internet’i kısıtlamak. Daha zor olanı ise Çin modeline benzer şekilde kendine ait kapalı ve yerel bir internetçik yaratmak. Bu ikincisi ciddi miktarda teknik yatırım gerektiren bir yol. Rusya henüz bu ikinci yolun sonuna varmış olmasa da bu alanda çeşitli girişimleri ve hamleleri oldu. 2019’dan beri sürdürülen “RuNet”i Internet’ten ayırma testleri Rusya’nın bu eksendeki girişimlerinin en görünür olanlarındandı. RuNet testleri dünyadan izole bir internetçiği Rusya’nın hayata geçirmesinin teknik açıdan mümkün olduğunu gösterse de böyle bir izolasyonun sürdürülebilirliği bundan çok daha fazlasını gerektiriyor: Kendi ödeme altyapıları, kendi bulut sunucu altyapıları, kendi depolama altyapıları… Bütün bunlar olmadan Internet’ten keskin bir kopuşun sürdürülebilir olmayacağı açık.

Cogent ve Lumen gibi Internet altyapısı açısından önem arz eden şirketlerin Rusya’ya karşı ambargo ve kısıtlamalara gönüllü katılımları ile Rusya açısından doldurulması zaruri bir boşluk oluşuyor. Zaten kendi internetçiğini kurma yolunda yavaş da olsa adım adım ilerleyen Rusya bu boşluğu olanakları izin verdiği ölçüde internetçik planına uygun şekilde dolduracaktır. Bu şekilde doldurulan her boşluğun Rusya’yı kendi “izole internetçik” hedefine biraz daha yaklaştıracağı ve bu internetçiğin ne Rusya halklarının ne de dünyanın geri kalanında yaşayan halkların çıkarına olacağı ise açık.