Çevrimiçi satranç oynarken hileyi nasıl anlayabiliriz?

Gerçek satranç oyuncuları için masa başı satrancının yerini hiçbir şey tutmasa da her satranç oyuncusu neredeyse günde en az bir defa internetteki satranç platformlarında oynamaya devam eder. Ne var ki satrançta hile yapmak ortaçağdaki veba gibi hızla yayılmaktadır. Teknolojiyi kendi egolarının tatmin aracı olarak kullanmaya çalışan azımsanmayacak sayıda insan, dürüst oyun ilkesiyle oynayan oyuncuların baş belası haline gelmiştir. Kendi aklına ve bilgisine güvenmeyen, başarılı olmak için emek vermek yerine başkalarının emeklerini sömürmeyi tercih eden ezik ruhlu insanlar, düşünerek oynamak yerine sizi bir bilgisayar programıyla oynatarak kazanmış olmanın hastalıklı hazzına eriyorlar. Toplumsal ve etik değerlerin her geçen gün eridiği bugünlerde yapılması gereken bu anlayışla topyekun bir mücadeledir. Örneğin pandemi döneminde Türkiye Satranç Federasyonunun yaptığı online turnuvalarda yüzlerce sporcu hile nedeniyle diskalifiye edilmiş olmasına rağmen masa başı satrancında hile yapanlara uygulanan disiplin cezaları online hilekarlara uygulanmamıştır. Hiçbir yaptırımla karşılaşmayan hilekarların yarın daha büyük sahtekarlıklar yapması adeta teşvik edilmektedir. Oysa en büyük satranç sitelerinden Chess.com pandemiden önce ayda yaklaşık 6 bin oyuncunun hesaplarını hile nedeniyle kapatıyordu. Haziran 2020'de bu rakam yaklaşık 17 bine ulaşmıştı. Chess.com hile yapan ülkeler sıralamasını açıklasa ilk üçte yer alacağımızı tahmin edebiliyorum.

Madem kendi başımızın çaresine bakıyoruz o zaman çevrimiçi satranç oynarken hileyi nasıl anlayabileceğimizle başlayalım.

Acemi sahtekarlar baştan sona kadar tüm hamleleri satranç motorundan kopyalayarak oynar ve size nefes bile aldırmadan ezerler. Hamleleri arasındaki zaman dilimi yaklaşık olarak birbirine yakındır. Bir Büyük Ustaya karşı oynarken bile kazanabileceğinizi düşündüğünüz anlar olabilir ama motorlara karşı oynarken sürekli bir çaresizlik hissedersiniz. Satranç motorları birkaç saniyede taş fedalı, uzun ve zorunlu devam yoluna sahip bir kombinezonu görebilir. Rakibiniz bunu yapıyorsa şüphelenmelisiniz. Lasker’in ‘’satrançta en zor şey kazanılmış oyunu kazanmaktır’’ sözü bize bir başka ipucu verir. İnsan oyunda bir avantaj elde ettiğinde gevşeme eğilimindedir ve bu sebeple en güçlü hamlelerle devam edemez, hatta bu kaybetmesine bile neden olabilir. Avantaj elde eden insan kazanmak adına konumu sadeleştirmek için taşları değişmeyi tercih edecektir, makine ise mat etmeyi ya da daha fazla taş kazanabileceği devam yollarını tercih eder. İnsanın makinelerden bir diğer farkı ise estetik anlayışa sahip olmasıdır. Estetik görünmeyen garip hamleler yüzde doksan makinelerin işidir. Bazı pozisyonlar makine için de insan için de çok basittir. Örneğin taş değişimi yaparken rakibiniz taşı geri almak için bile süre harcıyorsa bu onun acemi bir sahtekar olduğuna işaret eder. Altı, yedi hamlelik taktik bir seriyi hızla oynayıp kazandığı taşı almak için 20 saniye bekleyen oyuncu gördü bu gözler. İlk otuz hamleyi Büyük Usta gibi oynayan birçok sahtekarın süreleri azaldığında IQ seviyeleri birden Bonobo seviyesine düşebilir. Saniyeler içinde hamle yapmak zorunda olduğundan ellerinin ayaklarına dolaştığı o anı gözümde canlandırmayı severim. Daha profesyonel olanları ise şüpheyi azaltmak adına başka bir yol seçer. Oyunu kendileri oynar ama kritik noktalarda makine desteği alırlar ki bunların tespit edilmesi daha zordur. Normal bir oyun oynadığınızı düşünürken rakibinizin yaptığı hamleyle bir anda uzaylı yaşam formlarının dünyayı ziyaret etmişken oyununuza müdahale ettiği hissine kapılırsınız. 

Çözüme gelince; Chess.com, Lichess, Chess24 vb. web sayfaları yapay zekâ uygulamaları ile bu sahtekârlıkları tespit edebiliyor ama dürüst oyuncuların bu durumu site içinden bildirmesi gerekiyor. Hassas bir konu olduğu için erken suçlamada bulunmayın. Unutmayın ki herkes hayatında bir kere de olsa mükemmel bir oyun oynayabilir ama şüpheyi de daima aklınızda bulundurun. Üşenmeyin, oyuncunun profilini, oynadığı oyunları analiz edin ve yukarıda yazdığım ipuçlarını arayın. Kanıtlarınızı site moderasyonlarına bildirin. Ve sonuç ne olursa olsun keyfinizi kaçırmalarına izin vermeyin.