Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları ve mikrobiyom

İdrar yolu enfeksiyonları her yıl milyonlarca insanın sağlığını etkileyen, mikrobiyel patojenlerin neden olduğu oldukça yaygın bakteriyel enfeksiyonlar arasında yer alır. Bir çalışmaya göre, her yıl yaklaşık 150 milyon kişiyi etkilediği tahmin ediliyor. Kadınlarda görülme sıklığı daha fazla. Tüm kadınların yarısının yaşamı süresince bir idrar yolu enfeksiyonu geçirdiği, bunların da yaklaşık yarısının tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonuna sahip oldukları tahmin ediliyor. Gözlemsel çalışmalar, enfeksiyonun tekrar etme ortalamasını yılda 2.6 kez olarak gösteriyor. Kadınların yoğunlukla muzdarip olduğu bu belalı enfeksiyona karşı mevcut tedaviler, idrar yolunda enflamasyonuna yol açan zararlı bakterileri yok edecek antibiyotikleri içerir. Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarının sebepleri tam olarak bilinmese de enfeksiyon geçmişi önemli bir risk faktörü olarak kabul ediliyor.  

Bağırsaklarımızda hali hazırda yaşayan bazı ortakyaşar bakterilerimizin farklı durumlarda idrar yolu enfeksiyonuna sebep olabildiği biliniyor. Ancak bağırsakta yaşayan mikroorganizmaların tamamının, yani mikrobiyomun tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarındaki rolü bilinmiyordu. “Nature Microbiology” dergisinde 4 Mayıs’ta yayımlanan yeni bir araştırma, bu konuya odaklanarak önemli bulgular açığa çıkardı[i]. Çalışmada, bir sene boyunca tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu tarihçesi olan 15 kadın izlendi. Daha önce tekrarlayan enfeksiyon geçirmemiş 16 kadın da kontrol grubu olarak yıl boyu izlendi. Çalışmaya katılan tüm kadınlardan aylık olarak idrar, kan ve dışkı örnekleri metagenom ve transkriptom analizleri için toplandı. Ek olarak, bireyler idrar yolu enfeksiyonu geçirdiği sırada da örnekler toplandı. Metagenom analizi ile bu örneklerdeki mikrobiyal çeşitlilik açığa çıkarılmakta, kan hücrelerinden yapılan transkriptom analizi ise örneklerin alındıkları zamanda aktif ya da suskun olan genleri göstermektedir. Araştırmacılar bu bir sene içinde kohortta 24 kez idrar yolu enfeksiyonu tespit ettiler. Tekrarlayan enfeksiyon tarihçesine sahip kadınlarda bağırsak mikrobiyom çeşitliliğinde önemli bir azalma olduğu, bu kişilerde bütirat üreten bakterilerin kontrol grubundaki kadınlara nazaran azaldığı gösterildi. Bütirat anti-enflamatuvar etkiye sahip bir moleküldür. İdrar yolu enfeksiyonlarının önemli bir sebebi olan bağırsak ve idrar torbasında yaşayan E. coli bakterileri bakımından her iki grupta önemli bir fark gözlenmedi. Yani bu şu anlama geliyor: Tekrarlayan enfeksiyona sahip olan hasta grubunda sağlıklı bağırsak mikrobiyomunda azalma görülmektedir. Bu da hastalığa sebep olan bakteri türlerinin idrar yolunda daha rahat bir biçimde çoğalması için fırsat oluşturmaktadır. Çalışmanın ilk yazarı Worby’e göre kontrol grubunda yer alan kadınlar, enfeksiyona neden olan bakterileri diğer gruba nazaran daha iyi bertaraf edebiliyor. Worby ve ekibi bunun nedeninin bağırsak mikrobiyomu tarafından yönetilen bir bağışıklık cevabında yattığını düşünüyor.

Çalışma, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarında kişisel hijyenden ziyade, bağırsak mikrobiyomu-bağışıklık ekseninin yattığına işaret etmesi bakımından oldukça önemli.  Bu eksende örneklem sayısının daha da arttırıldığı çalışmaları merakla izliyor olacağız.

[i] Worby et al., Longitudinal multi-omics analyses link gut microbiome dysbiosis with recurrent urinary tract infections in women. Nature Microbiology, 2022; 7 (5): 630 DOI: 10.1038/s41564-022-01107-x