Yüzyıllık Büyük Usta

Yaşayan en yaşlı Büyük Usta unvanını elinde tutan 100 yaşındaki Yuri Averbakh geçen hafta (7 Mayıs) Moskova’da yaşamını yitirdi. İkinci Dünya Şampiyonu Emanuel Lasker’den (1894) son Dünya Şampiyonu Carlsen’e kadar 15 Dünya Şampiyonu görmek inanılmaz bir olay olsa da Averbakh’ı satranç tarihinin önemli bir parçası yapan şey uzun ömrü değil satranca yaptığı önemli katkılardı. Şah Hint savunması ve Modern Savunmadaki “Averbakh varyantları” geçerliliğini korumaktadır. Açılış ve oyun sonu teorisyenliğinde zirveye ulaşmış nadir ustalardan biri olmanın yanında önemli bir satranç gazetecisi, editörü ve yazarıydı. 8 Şubat 1922’de Rusya’nın Kaluga şehrinde doğan Averbakh, 1952’de Büyük Usta olduktan bir yıl sonra gelmiş geçmiş en güçlü Adaylar Turnuvasına ( 1953 Zürih) katılmış nadir oyunculardan biriydi. 1954’te Mark Taimanov , Viktor Korchnoi, Tigran Petrosian, Efim Geller ve Salo Flohr gibi efsanevi oyuncuların önünde SSCB Şampiyonasını kazandı. 1956 Şampiyonasında Taimanov ve Boris Spassky ile birinci oldu.  Averbakh’ın diğer büyük turnuva zaferleri 1961 Viyana, 1962 Moskova, 1965’te Rio de Janeiro turnuvalarıdır.  Ayrıca 1973-1978 yılları arasında Sovyetler Birliği Satranç Federasyonu Başkanlığı yapmıştır. Üstadı birkaç oyunu eşliğinde saygı ile analım. Tarihin gelmiş geçmiş en saldırgan oyuncusu olarak kabul edebileceğimiz Rashid Nezhmetdinov’un Averbakh karşısında sadece 29 hamlede kaybettiğine inanmak güç olabilir.

Yuri Averbakh - Rashid Nezhmetdinov

SSCB Şampiyonası 1961

1.d4 Af6 2.Af3 g6 3.g3 Fg7 4.Fg2 c5 5.0–0 cxd4 6.Axd4 0–0 7.c4 Ac6 8.Ac3 Ag4?! [8...Axd4] 9.e3 Age5 10.b3 d6 11.h3 Fd7 12.Ade2 Ab4 13.e4 a5 14.Fe3 f5?? [14...a4!=]15.a3 Aa6 16.exf5 Fc6? 17.f4 Ad7 18.fxg6 hxg6 19.Kb1 Ve8 20.Ae4 Af6 21.A2c3 Ac5 22.Axf6+ exf6 23.Ke1 Kd8?? 24.Fxc5 dxc5 Diyagram

25.Fd5+! Kxd5 26.cxd5 Vc8 27.dxc6 Vxh3 28.Vd5+ Şh7 29.Vh1 1–0

Eski Dünya Şampiyonlarından Max Euwe, 1953 Zürih Turnuvasında Averbakh’ın katı oyun stili karşısında diz çöküyor.

Max Euwe - Yuri Averbakh

Zürih 1953

1.d4 Af6 2.c4 e6 3.Ac3 Fb4 4.e3 0–0 5.Fd3 d5 6.Af3 c5 7.0–0 Ac6 8.a3 Fxc3 9.bxc3 b6 10.cxd5 exd5 11.Ad2 Fe6 12.Fb2?! c4! 13.Fc2 b5 14.f3 a5 15.Ke1 Vb6 16.Af1 b4 17.Vd2? [17.axb4] 17...b3 [Siyah çok tehlikeli bir geçer piyon elde etti. Şahına yapılacak saldırıyı savuşturabilirse piyonun önemi ortaya çıkacak]18.Fb1 a4 19.e4 [Beyaz şimdi merkezi açarak rakip şaha bir saldırı başlatıyor ancak b2’deki fil zombi taş olduğundan bu saldırı başarısız olacak] 19...Ae7 20.Ag3 Şh8! [Derin ve önemli bir profilaktik hamle] 21.Ke2 Afg8 22.Ah5 f5 23.Vg5 Kf7 24.exf5 Fxf5 25.Fxf5 Axf5 26.Kae1 Vd8 27.Vxd8 [Vezirleri değiştirmek kaybetmekle eş değer, ancak 27.Vd2 Ah4 ten sonra siyah çok üstün] 27...Kxd8 28.Ke8 Kxe8 29.Kxe8 Ke7 30.Kxe7 Agxe7 31.Şf2 Şg8 32.g4 Ad6 33.Şe3 Ab5 34.f4 Ac8 35.f5 Acd6 36.Af4 [Taşlar iyileştirildi, artık geçer piyonun gücünü göstermenin zamanı geldi]. Diyagram

36...Axa3! 37.Fxa3 Ab5 38.Fc1 Axc3 39.Ae2 Ab1 40.Ac3 [Diğer tüm hamleler de kaybettiği için önemsiz bir hata] 0–1

KİTAP ÖNERİSİ

Ülkemizdeki en önemli satranç yayınevi olan Analiz Yayıncılık Dünya Şampiyonları serisine devam ediyor. FM Selim Çıtak’ın özenle hazırladığı dördüncü Dünya Şampiyonu Alexander Alekhine (1892-946) kitabı mayıs ayı sonunda satrançseverlerle buluşacak. Klasik ekolün öğretilerinin en katı şekilde takip edildiği yıllarda dünyanın zirvesinde de teknikleriyle ön plana çıkan Lasker, Rubinstein ve Capablanca gibi devler bulunuyordu. Satrancı kitlelere sevdiren en önemli ögelerden hücum ve feda, romantik devrin kapanmasıyla birlikte artık revaçta değildi. Oyunun tüm elementleri arasındaki dengeyi herkesten daha iyi çözümleyen Alekhine, sağlam temellere dayandırdığı oyununu en etkili saldırılarla süslemeyi başarmıştı. Oyunun sonunda karşımıza çıkan kombinezonları hem göz kamaştırıcı hem de ortaya koymuş olduğu kuvvetli stratejinin doğal bir sonucuydu. Alekhine’in, klasikleşmiş oyunları kadar ilgi uyandıran bir diğer şey hayat hikayesidir. Kitapta Alekhine’nin Bolşevik İhtilali’nden kaçışı, hain ilan edilmesi, Nazilerin kontrolüne geçmesi, savaş suçlusu ilan edilmesi, af süreci ve sürgün hayatı esnasında esrarengiz ölümü hakkında ilginç bilgiler de bulunuyor. FM Selim Çıtak’ın bu eşsiz çalışması her satrançseverin okuması gereken önemli bir eser.