Adaylar turnuvası nedir?

Tüm satrançseverlerin nefeslerini tutarak izleyeceği 2022 FIDE Adaylar Turnuvası 16 Haziran’da Madrid kentinde başlayacak. Dünyanın en önemli satranç olayı her ne kadar Dünya Şampiyonluğu maçı gibi görünse de Adaylar Turnuvası da şampiyonluk maçı kadar ilgi çekiyor. Peki, Adaylar Turnuvası nedir? Dünya Satranç Şampiyonluğu, şampiyon ve halefi arasında çok sayıda oyundan oluşan bir satranç maçıdır. Diğer yandan Adaylar Turnuvası, şampiyon ile oynayacak olan halefi seçmek adına belli kriterlere sahip dünyanın en güçlü oyuncuları arasındaki özel bir turnuvadır.

Adaylar Turnuvası’na katılmayı hak eden oyunculara geçmeden önce turnuva tarihine kısaca göz atalım. İlk dört Dünya Şampiyonu Steinitz, Lasker, Capablanca ve Alekhine zamanında teamüller gereği şampiyonluk maçının kiminle ve hangi şartlarda yapılacağına dünya şampiyonu karar veriyordu. 1946 yılında Alekhine şampiyon olarak öldüğünde bu prosedür ortadan kalktı. Ortaya çıkan sorunun çözümü için farklı öneriler sunuldu. Kimileri önceki Şampiyon Euwe’nin şampiyon ilan edilmesi gerektiğini savunurken, kimisi Alekhine’nin, ölümünden önce Botvinnik’in meydan okumasını kabul ettiği için ’’Botvinnik şampiyon ilan edilmelidir’’ diyordu. Botvinnik ile Euwe arasında şampiyonluk maçı yapılması gerektiğini savunanlar dahi oldu.

FIDE bu ‘‘Fetret dönemini’’ sona erdirmek ve yeni dünya şampiyonunu belirlemek adına 1948 yılında ‘‘Beşler Turnuvası’’ olarak da bilinen Dünya Satranç Şampiyonası’nı düzenledi. Bence aynı zamanda ilk resmi Adaylar Turnuvası da olan 1948 Dünya Şampiyonası’na altı oyuncu; Hollanda’dan Eski Şampiyon Max Euwe, Sovyetler Birliği’nden Mikhail Botvinnik, Paul Keres, Salo Flohr ve ABD’den Reuben Fine ile Samuel Reshevsky davet edildi. Sovyetler Birliği’nin önerisiyle Salo Flohr’un yerine Vasily Smyslov dahil edilirken, Reuben Fine turnuvaya katılmayı reddetti. Turnuva sona erdiğinde Botvinnik, 20 oyunda 14 puanla ikna edici bir şekilde kazanarak altıncı dünya satranç şampiyonu oldu ve fetret dönemi sona erdi.

Günümüze dönerek, 16 Hazirandaki Adaylar Turnuvası’nın katılımcılarını kısaca tanıyalım;

Ian Nepomniachtchi, 31 yaşında.  Elo 2773, Rusya. 2021 FIDE Dünya Satranç Şampiyonluğu maçının kaybedeni olarak katılıyor. Nepomniachtchi, 2020-2021 Adaylar Turnuvasını bitime bir tur kala kazanmış ama Dubai’deki şampiyonluk maçında Carlsen’e 4-0 gibi ezici bir skorla yenilmişti. Favorilerden biri ama ikinci bir Carlsen-Nepo faciasını şahsen görmek istemiyorum.

Ding Liren, 29 yaşında. Elo 2806, Çin. En yüksek reytingli oyuncu olarak turnuvaya katılmaya hak kazandı. Aslında bu hak GM Sergey Karjakin’e ait olmasına rağmen FIDE, Karjakin’in Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini alenen onaylaması üzerine altı ay boyunca FIDE ile ilgili herhangi bir resmi turnuvada oynamasını yasakladı. Karjakin’in temyiz başvurusu başarısız olması üzerine Karjakin’in yerini Ding Liren aldı. Carlsen’i en çok zorlayacak isim olarak görüyorum, ilk favorim.

Teimour Radjabov, 34 yaşında. Elo 2753, Azerbaycan. Radjabov, önceki Adaylar Turnuvası’na 2019 Satranç Dünya Kupası galibi olarak katılmaya hak kazanmıştı, ancak COVID-19 salgını nedeniyle turnuvadan çekilmişti. FIDE, Radjabov’a 2022 adaylarına doğrudan giriş hakkı vermenin uygun olduğuna karar verdi.

Jan Krzysztof Duda, 23 yaşında. Elo 2760, Polonya. 2021 FIDE Dünya Kupası’nı kazanarak katılma hakkı elde etti. Bu turnuvada Carlsen’i de yenmeyi başaran Duda ayrıca dünya şampiyonunun 2020’deki 125 oyunluk yenilmezlik serisini sonlandırmıştı. Tehlikeli bir oyuncu olmakla birlikte ilk üçe girebileceğini sanmıyorum.

Alireza Firouzja, 18 yaşında. Elo 2804, Fransa, 2021 FIDE Chess.Com Grand Swiss açık turnuvasını kazanarak davet edildi. İran’dan iltica ederek Fransız vatandaşı olan Firouzja, 2800 reyting bariyerini aşan tarihteki en genç oyuncu oldu. Çoğunluğun gönlündeki süper yetenek, benim ikinci favorim

Fabiano Caruana, 29 yaşında. Elo 2792, Amerika. 2021 FIDE Chess.com Grand Swiss turnuvasını ikinci bitirerek katılma hakkı elde etti. 2018’de adayları kazandı ve Carlsen’le dünya şampiyonluğu maçının 12 oyunluk bölümünü berabere tamamladı ancak tie break oyunlarında kaybetti. Sürpriz yapabilir.

Hikaru Nakamura, 34 yaşında. Elo 2758, Amerika. 2022 FIDE Grand Prix’yi ilk ikide bitirerek Adaylar Turnuvasına ikinci kez katılma hakkı kazandı. İstikrarsızlığı onu favori olmaktan uzak tutuyor.

Richard Rapport, 26 yaşında. Elo 2776, Macaristan. 2022 FIDE Grand Prix’yi ilk ikide bitirerek katılma hakkı elde etti. Adaylar Turnuvasında ilk kez oynayacak olan Rapport bence turnuvanın en zayıf oyuncusu.