Seçim güvenliği

Muhalefetin en diri unsurlarını tehdit, tedirgin ve terbiye etmek için kurgulanan üçüncü Gezi davasında verilen mahkumiyet kararlarını, Canan Kaftancıoğlu’nun Gezi direnişi sırasındaki Twitter paylaşımlarına dayandırılarak verilen cezanın onaylanması izledi. Siyasal alanın sınırlarını daraltmaya, ortamı germeye ve kutuplaşma düzeyini artırmaya yönelik olan bu kararın akla getirdiği ilk konu seçim güvenliği oldu. Bu gündemi ana muhalefet lideri Kılıçdaroğlu’nun SADAT binası önüne giderek olası bir provokasyon ve suikasta meydan okuması izledi. 

Erdoğan rejiminin yaklaşan seçimlere yönelik hazırlıklarının giderek yoğunlaştığı gözleniyor. Yasal düzenlemeler ve hukuk üzerindeki tahakkümle daraltılan hak arama düzlemi, alınacak önlemlere ilişkin hazırlığın hemen başlatılmasını ve akılcılaştırılmasını gerektiriyor. Seçim güvenliğini tehdit eden güç odaklarına karşı ‘fiili ve meşru’ bir mücadele çizgisinin oluşturulmasında tarihsel deneyim ve eldeki gücün niteliği büyük önem taşıyor.

* * *

Türkiye’de son on yılın seçim haberlerine ve kayda geçirilmiş ‘şaibe’ iddialarına bakıldığında, seçim sonuçlarını etkilemeye yönelik hile ve manipülasyonların şu dört başlık altında toplanması mümkün.

Seçmen Kayıt Listelerine Müdahale: Oy kullanma yeterliğine sahip olmayanların listelerde yer alması. Aynı kişinin birden fazla listede kayıtlı olması. Muhalif partilere oy vereceği düşünülen kişilerin listeden çıkarılması. Aynı hanede mantık sınırlarını zorlayan sayıda kayıtlı seçmen bulunması. İki seçim arasında listede meydana gelen ve açıklanması güç değişimler. Özellikle muhalif oyların yoğun olacağı düşünülen yerlerde, liste asmayarak veya muhtarlıkları kapattırarak seçmen listesi kontrolünün zorlaştırılması.

Seçim Rekabetinin Örselenmesi: Muhalif aday mitinglerinin engellenmesi, bunun yapılamadığı durumlarda miting için şehrin uzak bir alanının tahsis edilmesi. ‘Muhalifler’in medyada görünürlüğünün en aza indirilmesi. Muhalif adayların kamu kaynaklarından yararlandırılmaması; kaynakların iktidar partisi lehine kullanılması. Özellikle küçük ölçekli yerleşim birimlerinde, seçim sürecini yöneten görevlilerin taraflı tutum ve kararları. Medya kontrolü ile kural ihlali haberlerinin yapılmasının engellenmesi. Seçim öncesinde para dağıtılarak, iş imkanı sağlanarak oy yönünün değiştirilmesi. Muhalif adaylara saldırı ve gözaltı yapılması.

Oy Kullanma Sürecindeki İhlaller: Durum ve ortama göre farklı düzeylerde sandık bilgisine ulaşma zorluğu. Sandıkların asker-polis tarafından taşınması. Bir sandıkta oyların tamamının iktidar partisine çıkması. Birden fazla oy kullanılması. Oy verme fotoğrafları karşılığında para dağıtılması. Önceden mühürlenmiş pusula ile sandığa gidilmesi. Çöplüklerden mühürlü oy pusulalarının toplanması. Özellikle küçük yerleşim birimlerinde şiddet uygulanması. Seçim akşamı kutlama görünümü altında baskı ortamı yaratılması.

Oyların Sayımı ve Listeye İşlenme Aşaması: ‘Geçersiz oy’ tanımlamasında nesnel kriter eksikliği. Oy torbalarının açılması aşamasında ve güvenliğinde yaşanan zafiyet. Yurt dışı sandıklarının kamu görevlisi iradesine fazlasıyla bağımlı oluşu.

Yine son on yılın verilerine göre, bu ihlallerin özellikle küçük ölçekli yerleşim birimleriyle Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı bölgelerde yoğunlaştığı gözleniyor.

* * *

Seçimlerde hile ve manipülasyonu önlemek zor ve örgütlü emek gerektiren bir süreç. Bu yüzden izleme ve önleme faaliyeti farklı kapasite ve yetenekleri içermek durumunda. Seçimlerin adil bir biçimde yapıldığını izlemek, bilgi ve yetki sahibi olmayı aynı anda gerektiriyor. Seçim hafızamız, haklı olunduğu halde yetkili olunmadığı için müdahale edilememiş ihlallerle dolu.

Hilesiz bir seçim farklı yetenekleri bir araya getirecek bir irade gerektiriyor. En etkili itiraz dilekçesini yazacak avukatla, seçim komisyonu önünde sabahlayacak yurttaşı; mevzuatın getirdiği hakkı bilenle o hakkı yüksek sesle savunmayı göze alanı bir araya getiremeyen bir seçim hazırlığının başarı şansı olmuyor. Böylesine bir hazırlık ise önceden yapılan eğitim ve iş bölümü planlamasını zorunlu kılıyor. 

Otoriter ortamlarda seçimleri düzenleyen yasa ve yönetmelikler egemen güç yararına işletiliyor/yorumlanıyor. Seçim öncesinde, sırasında ve sonrasında atılacak adımlar, baskıcı rejimin ‘demokratik’(!) görüntü arkasında seçimi maniple etme kapasitesini düşürüyor. Örgütlü kötülüğün seçime dönük faaliyetini, muhalif kesimin örgütlü ve zekice yapılmış müdahaleleri ile yanıtlayabilmek mümkün. Yaklaşan seçimlerde Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı bölge ve mahalleler ile bu seçimlerde ilk kez oy kullanacak genç seçmenlere yönelik dışarıda bırakma girişimlerine karşı hazırlıklı olmak özel bir önem taşıyor.