Satrançta şans

Bir satranç oyunu aynı anda fakat üç farklı yerde oynanır. Sizin zihninizde, rakibin zihninde ve satranç tahtasında. Siz zihninizde olası hamleleri düşünür, bunları analiz eder ve aday hamlelerden birini seçersiniz. Yaptığınız her hamle kazanmak ya da bazı durumlarda kaybetmemek için ortaya koyduğunuz bir iddiadır. Ortaya koyduğunuz her hamle (ya da tez) rakibin antitezi ile cevaplanır. Böylece teziniz ve antiteziniz (Rakip hamleyi yaptığında artık sizin antiteziniz olur) satranç tahtasında bir sentez oluşturur. Eğer fiziksel olarak zihninize ya da satranç tahtasına dışarıdan bir müdahale gerçekleşmezse oyunun sonucu, sizin ve rakibinizin tahtadaki yapbozu çözme becerisi ve teknik bilgisine bağlıdır. Bunun dışında kalan çok az istisna vardır. Rakibinizin ya da sizin o günkü enerji düzeyinizin veya motivasyonunuzun düşük olması, hakemin nadiren gerçekleşecek bir itiraz sonucunda yanlış karar vermesi, satranç körlüğü gibi faktörler satrançta şansın minimize örnekleridir. Biz satranççılar sıklıkla “Satranç hayat gibidir” deriz. Kanımca buradaki “gibi” ifadesi şans faktörünün hayatta daha fazla olmasından kaynaklanır. Özellikle bu kapitalist dünyada birçok şeyi kontrol edemezken, satrançta kontrol edemediğiniz neredeyse tek şey rakibin yapabileceği hamlelerdir. Tabii bazı durumlarda kendi zihninizi de kontrol edemeyebilirsiniz. Kötü bir hafta geçiriyorken girdiğiniz turnuvada iyi sonuçlar alabilmeniz pek de olası değildir.

Her ne kadar konu dışı olsa da bu noktada size küçük bir tüyo verebilirim.  Eğer oyun sırasında, ay sonunu nasıl getireceğinizi, baş edemediğiniz enflasyonu, kadın cinayetlerini, aile içi sorunlarınızı, tarikatların kapatılması gerektiğini, ülkenin kötü yönetildiğini, girdiğiniz sınav sonucunu, vicdanınızı sızlatan mahkeme kararlarını, sevgilinizle aranızda geçen tartışmayı ve başka bir sürü şeyi düşünmekten kendinizi alıkoyamıyorsanız, oyun başlamadan beş dakika önce masaya oturup gözlerinizi kapatın. Beş dakika boyunca aklınıza gelen her sorunu hayalinizdeki bir kağıda madde madde yazıp yine hayalinizdeki şifreli bir kasaya koyup kasayı kapatın. Şifreyi sakın unutmayın. Gözlerinizi açın ve oyuna başlayın. Oyun bittikten sonra mutlaka gözünüzü kapatıp, şifreyi girerek kağıdı geri almalısınız. Çünkü sorunlarınızdan kaçarak uzaklaşamaz ya da şansımıza, kaderimize ne gelirse onu yaşarız diyerek mutlu olamazsınız. Kağıdı geri almanız kendinizi kandırmamanız, sorunlarınızla yüzleşmekten kaçmamanız açısından önemlidir. Aksini yaparsanız bu yöntemin işe yaramayacağını garanti ediyorum.

Konuya dönecek olursak, her ne kadar satrançta minimal düzeyde şans faktörü olsa da tavla seven bir Ortadoğulunun bakış açısıyla satrançta başarılı olamazsınız. Muhtemelen bu yüzden Arabistan’dan, İran’dan ya da Türkiye’den Dünya Şampiyonu çıkamaz. Buradan halen oynanmakta olan FIDE Adaylar Turnuvası’na sıçrayacak olursak Carlsen dahil neredeyse herkesin kazanmasını istediği Ortadoğu kökenli (İran) tek oyuncu Ali Reza Firouzja’nın dünya şampiyonu olabilmesi için iltica ettiği Fransa’da daha fazla zaman geçirmesi ve Ortadoğu kültürünün ruhuna işleyen son kalıntılarını da yok etmesi gerekecek. Turnuvanın Lideri Nepo ile yapacağı maç öncesi bütün geceyi yıldırım satranç oynayarak geçirdiği söylentisi ile ertesi gün oyunu ve dolayısıyla turnuva zaferini adeta Nepo’ya teslim etmesi, Batı’nın bilimsel çalışma yöntemlerinden uzak olduğunu gösteriyor. Sadece yeteneğine güvenen bir oyuncu profili sergileyen Ali Reza, dünyanın en yetenekli oyuncusu olarak kabul edilen Capablanca’nın Alekhine karşısında aldığı ezici mağlubiyeti hatırlamalı.

FIDE Adaylar Turnuvasında 11.turdan sonraki puan durumu şöyle;

Geçen hafta ilk altı turdaki performansları incelemiştik. 11 turun sonunda Ali Reza’nın hâlâ turnuva sonunculuğunu koruduğunu görüyoruz. Liderin ve sonuncunun değişmediği tablodaki tek dikkate değer değişiklik, turnuvanın başında favori olarak düşündüğüm ancak çok kötü başlayan Ding’in son üç oyunu kazanarak kendine gelmesi ve ikinci sıraya yerleşmesi oldu. Ancak bu geç kalmış sıçrama ona turnuvayı kazanma şansı verecek mi? Matematiksel olarak evet, ama matematik tek başına satrancı açıklayamaz. Son üç oyunda Nakamura, Rapport ve Duda ile oynayacak olan Nepo için Adaylar Turnuvası bence kazanılmıştır. 2023’te yapılacak olan Carlsen-Nepomniachtchi dünya şampiyonluğu maçını da şimdiden kazanan Carlsen’i tebrik ederim.

 “Ustalar daima şanslıdır” J.R. Capablanca.