Ekvador'daki toplumsal hareketlilik

Neredeyse dünyanın her yerinde pandemi sonrasında yaşanan ekonomik çalkantıya, artan enerji fiyatları, temel gıdaya ulaşımın zorlaşması ve hızlı bir biçimde gerçekleşen yoksullaşma dalgasına karşı toplumsal tepkiler ortaya çıkmaya başladı. Küresel kapitalizm, bankaların, uluslararası finans kuruluşlarının, küresel yatırımcıların refahını her şeyin üzerinde tutmaya devam ettiği için, daha ağır koşullarda daha çok üretmek durumunda kalan emekçi kitlelerin hızlı bir biçimde kendilerini yeniden üretebilmek için bile yeterli ücretler almadıkları ortaya çıktı. Küresel sermaye, pandemi sonrası ekonomik genişlemeden en büyük payı alırken toplumun geniş kesimlerinin ve emekçilerin sürekli olarak yoksullaşmasına, toplumsal muhalefetin yükselmesi, toplumsal ayaklanmalar ve isyanlarla karşılık verilmesi şaşırtıcı değil.

Benzer koşullar içinde, haziran ayı Ekvador için de hareket dolu bir ay oldu. 13 Haziran’da Ekvador Yerli Halkları Konfederasyonu -CONAIE- tarafından başlatılan genel grev ile ülkede birçok gösteri düzenlendi, yollar kapatıldı, göstericiler ve güvenlik güçleri ile çıkan çatışmalarda 6 kişi hayatını kaybetti, 500 kişi yaralandı. CONAIE’nin lideri bir süreliğine göz altına alındı ancak daha sonra serbest bırakılmak durumunda kaldı. Bu toplumsal hareketliliğin detaylarına baktığımızda küresel ekonomik durumun yarattığı koşulların Ekvador için bazı sebeplerden dolayı daha keskin darboğazlar yaratmasının etkisi görülebiliyor.

CONAIE’nin hükümete yönelik taleplerinin başında yakıt fiyatlarının düşürülerek son yapılan zamların geri alınması ve belirli fiyatta dondurulması geliyor. Unutulmaması gerek ki Guillermo Lasso’dan önce başkan olan Lenin Moreno’ya karşı 3 sene önce gerçekleştirilen ve Moreno Hükümetinin neredeyse ülkenin kontrolünü kaybetmenin eşiğine geldiği gösterilerde de ana unsuru enerji fiyatları oluşturuyordu. İkinci talep olan çiftçi borçlarının dondurulması ise Ekvador’da uygulanan neoliberal politikaların derinleşmesinin sonucu. Üçüncü talep ise tarımsal ürünlerin adil fiyatlandırılması, çünkü artan girdi maliyetlerine karşı Ekvador’da özellikle yerlilerin oluşturduğu çiftçilerin üretimden gelir elde edemediği koşullar ortaya çıkmış durumda.

Moreno ve Lasso iktidarlarının uyguladığı ve sosyal devleti hızlı bir biçimde çözen reformların Ekvador’daki ekonomik darboğazın maliyetinin geniş kitlelerin üzerine yıkılmasını kolaylaştırdığı söylenebilir. Bu bağlamda CONAIE’nin başlattığı genel grev ve toplumsal hareketlilik sendikalara, öğrencilere, orta sınıfları oluşturan farklı kesimlere hızlı bir biçimde yayıldı. Birçok bölgede sıkıyönetim ilan edildi, hükümet orduyu yardıma çağırmak durumunda kaldı, başkent Quito’da ve birçok kentte günlük yaşam önemli ölçüde etkilendi. Correacılar başkanın azledilmesi sürecini başlatsalar da parlamentoda çoğunluğa sahip olmadıkları için bu adımın sıkıyönetim ilan edilen bölgelerdeki sıkıyönetim kararlarının kaldırılması dışında bir anlamı olmadı. Pachakutik’in bir bölümünün de Lasso’nun arkasında durması ise önemli bir ayrıntı.

30 Haziran’da hükümetin CONAIE’nin bazı koşullarını kısmen de olsa kabul etmesi ve petrol fiyatlarında 15 sentlik bir indirime gitmesi ile bu genel grev durumu sona erdi. Ancak bu durum sosyal mobilizasyonun devam etmeyeceği anlamına gelmiyor. Ekvador, belirli bir sosyal refah devleti politikalarının uygulanması sonrası bu kazanımların ne kadar hızlı bir biçimde geriye döndürülebileceğini göstermesi açısından iyi bir örnek olarak karşımıza çıkıyor. Pandemi süresince ve pandemi sonrasında ortaya çıkan ekonomik dalgalanmaları diğer bölge ülkelerindeki sosyal devlet uygulamaları bir nebze de olsa hafifletebilmişken, Ekvador’da toplum yoksullaşma koşullarını çok derin bir biçimde hissetmek durumunda kalıyor. Yıllardır öve öve bitilemeyen reformların sonuçları yoksulluk ve yoksunluğun genelleşmesi olarak karşımıza çıkıyor. Bu bağlamda da bu sürecin ne kadar daha sürdürülebilir bir süreç olduğu sorusundan kaçamıyoruz.