Yaşam özetimiz: Nehirler

Hani deriz ‘ne yersek o, hangi ülkeyi solursak oyuz’ diye! Bir o kadar da atıklarımız bizi ele verir. Bir kentin çöp alanı ya da atık sularının bağlandığı nehirler hastalıklarımızdan sosyoekonomik değişimlere, göç alımından genç nüfusa çokça ipucu sunar.

İnsan bedeni ve yerküre çokça benzerlik içerir. En basitinden her ikisinin de dörtte üçü su. Akciğerler atmosfer, kalbimiz deniz, damarlarımız nehir misali...

Evvel zamanda ne nehirlerde HES ne damarlarımızda stent vardı. Sahi şimdi gelişmiş mi olduk? Seksenli yıllarda evdeki musluklardan su içilirdi, ya şimdi? Ağlayalım gelişmiş hallerimize! Basın açıklamalarında, etkinliklerde masasında şebeke suyu olan tek belediye başkanı, vali hatırlıyor musunuz şimdilerde?

Yaşadığım kent İzmir’e bakıyorum. Beş yaşlarındayken Konak’ta, Kordon’un başlangıcında berrak denizde dipten ışıldayan, erişkinlerin denize attığı paraları çıkarıp harçlık edinirdi çocuklar. Hızlı büyümek için can atardık. Sekiz, on yaşlarıma geldiğimde Körfez hızla kirlenmiş, dibi görünmez olmuştu. Kent bir ritüelini daha kaybetmişti.

İzmirliler ve yerel yöneticiler alınmasın ama uzun yıllardır belki de ülkenin en büyük foseptiğinin kıyısında yaşıyoruz. Hadi üzülmesinler, sözümü geri alayım; ucundan foseptik diyelim. Üstelik uzaktan da olsa bu manzarayı (hadi siz deniz deyin ama ben demeyeceğim) görmenin emlak bedeli çok yüksek. Bir ömür yaşa, köle gibi çalış, ‘foseptik’ manzarasının ‘ayrıcalığı’ ile avun.

‘Bize ne oldu’ derseniz neler olmadı ki derim. Ama bugün ilaçları öne alalım. Bir anlamda antibiyotik, ağrı kesici, antidepresan ‘manyağı’ olmadık mı? Tüm bu ilaç gruplarında dünya geneline göre bizde tüketim fazla. Üstelik bunun için Sağlık Başkanlığı verileri şart değil. Kirlettiğimiz, kanalizasyon şebekelerini bağladığınız nehirlere bakmak yeterli.

Misal “Dünya nehirlerindeki ilaç kirliliği araştırması kapsamında Ergene Nehri, dünyada aktif farmakolojik bileşenler açısından en kirli yüzde 20’lik dilimde yer alıyor”.

İlaç dahil sanayi üretim tesislerinin yeterli arıtma yapmadan atıklarını nehirlere akıtmaları bunda önemli role sahip diyelim. Ya Dicle nehri, ya Kızılırmak?

Hem insanlar çok ve gereksiz antibiyotik kullanıyor, hem hayvan besiciliğinde hatta yemlerinde aynı sorun var. Nehirlerin yeni kirlilik kriterlerinden birisi de ilaçlar ve medikal ürünlerden kaynaklı nehir kirliliği. Ne acı ki bu kirlilikte de en yoksul ülkeler, yine aynı ülkede daha yoksul bölgeler başı çekmekte.

İlaç gıda değildir denir ama su niyetine içiyoruz. Bir anlamda daha anne karnında kanser ilacından sıtma ilacına, antidepresandan hormon tedavisine hepimiz payımızı alıyoruz. Eğer ola ki seksenlik bir yakınınız ‘Bunca zamandır ağzıma tek bir ilaç koymadım’ derse sakın onu üzmeyin. Bu yazıdan ve benzerlerinden bahsetmeyin.

Ne yiyip içtiğimiz, hangi ülkede, coğrafyada yaşadığımız ne olacağımıza dair ipuçları sunar. Oysa dışkı ve idrarımız, yine kentlerin boşaltım organı kıldığımız nehirler başımıza gelmiş olanların özetidir. Üstelik durum hiç de iç açıcı değil.  Yeni doğan bebeklerin ilk kakasında ve emdiği ilk sütte dahi ağır metalleri saptayıp kanser riski bağlamında toplumla paylaştı diye yargılanan sevgili Onur Hamzaoğlu’nun ülkesinde yaşıyoruz nihayetinde.

 Sağlıcakla kalın, kakanıza ve idrarınıza sahip çıkın.