Kırmızı-siyah kiracılar

Meksika’nın önemli liman kentlerinden biri olan Veracruz, geçen yüzyılın başında hızla artan göçe paralel olarak büyük bir barınma sorunu ile karşı karşıyaydı. İş bulma amacıyla her gün kente göç eden kitleler, tuvaleti ya da akan suyu bulunmayan, rutubetli yapılarda balık istifi yaşamak durumunda kalırken, kazançlarının büyük bir kısmını ise buralarda barınabilmek için sürekli olarak artan kiralara harcamak zorundaydılar. Kentteki bu barınma sorunu, Ocak 1922’de Herón Proal önderliğinde bir sendikanın kurulmasına sebep oldu; ‘Veracruz Devrimci Kiracılar Sendikası’.

Sendikanın gerçekleştirdiği yürüyüş ve eylemler hızlı bir biçimde güç kazanmasına sebep oldu ve bir kira grevine dönüştü. Kiracılar evlerinin kapılarına ‘Kira ödemiyorum çünkü grevdeyim’ yazıları asıyor, tramvay ve otobüs ücretleri ödenmiyor, kentin her yerinde gösteriler düzenleniyordu.

Mart ayına gelindiğinde Veracruz’da başlayan kiracı eylemleri ve kira grevi başkent Meksiko’ya sıçramıştı. Tabii bu sıçrama kendiliğinden gerçekleşmedi. Komünist Parti mensubu iki düzine gencin günlük gerçekleştirdiği faaliyetleri, kurulan mahalle ve komşu komiteleri, dağıtılan binlerce bildiri ile ilk bir iki haftada binlerce kiracı örgütlenmişti. 15 Mart’ta gerçekleştirilen ilk eylemin jandarmalar tarafından dağıtılması, bu gençlerin ısrarlı çalışmaları sayesinde bir son değil, güçlü bir başlangıç olmuştu. Başkentte kiracı sendikası güçlenirken, Guadalajara, Orizaba, Xalapa gibi kentlerde de benzer kiracı sendikaları kurulmaya başlanmıştı.

Ülkenin en büyük işçi sendikaları, tren işçileri ve kamu emekçileri de kiracı sendikalarına tam destek verdiklerini ilan etmişler, ev sahipleri kiracıların sendikalaşmaması için bildiriler dağıtmaya başlamışlardı. Sendika tarafından oluşturulan onlarca mahalle ve komşu komitesi 1 Mayıs’ta genel kira grevi kararı almışlar, bu grevin etkisi ile San Luis Potosí ve Ciudad Juárez’de de yeni kiracı sendikaları kurulmuştu. Ev sahiplerinin grevi sonlandırmak için sundukları çözüm önerileri sendikalaşma ve greve dahil olmanın tüm gücü ile artması –ilk bir buçuk ayda 30 bin üye aşılmıştı- sebebiyle reddedilmişti.

Hükümet ise bir taraftan kendi işçi örgütleri aracılığıyla bir sarı kiracı sendikası kurulmasını sağlarken diğer yandan da grevi örgütleyen çekirdek kadroyu birer ikişer tutuklama yoluna gitmeye başlamıştı. Diğer bir yandan kiracı sendikası, greve katılan ve kira ödemeyen kiracıların evlerine ödenmeyen kiralara karşılık olarak gerekli tamirat ve bakımları gerçekleştirmeye başlamışlardı. Ancak federal hükümetin ve eyaletlerin baskılarıyla, evden çıkarmalarla ve tutuklamalarla baş edemeyen kiracılar sendikası ağustos ayında grevi sonlandırarak ev sahipleri ile orta yolda buluşmak ve kiracılığı düzenleyen yeni yasa ile yetinmek durumunda kalmıştı. Ancak kiracılığı düzenleyen bu yasa tasarısı da kanunlaşamayacak, kiraların artışı ve evlerin barınmaya uygunluğu belirli bir düzenlemeye tabi olmamaya devam edecek, 1923’te sendika etkinliğini yitirecekti.

Kiracılar sendikası ve kira grevinden tam 100 yıl sonra, geçen hafta Meksikalı kiracılar yine aynı kırmızı-siyah bayraklar altında benzer taleplerle yine başkent sokaklarındaydılar. Bir süredir, başkentin özellikle merkez mahallelerinin hızlı bir biçimde soylulaşması, Roma ve Condesa gibi mahallelerin, ABD’li ve Avrupalı, uzaktan çalışan ve yüksek gelirli kişiler tarafından yoğun bir biçimde tercih ediliyor olması kiraların da yerli nüfus tarafından karşılanamayacak seviyelere çıkmasına sebep oluyor. 2017 depreminin de etkisiyle yeni bir inşaat dalgası kenti avucunun içine almış durumda. Soylulaşan merkez mahallelerden çepere kaçan nüfus da buradaki kiraların artmasına sebep olarak kentin tamamında bir kira yükselişini beraberinde getiriyor. Bu hızlı soylulaşma sürecine karşı kentin yüzde 26’sını oluşturan kiracıların kırmızı-siyah bayraklarını yüz yıllık sandıklardan ne kadar sıklıkla çıkarabileceklerini bilmesek te, 1922 kira grevinin ve kiracı örgütlenmesinin önemli bir yol gösterici olduğu ise muhakkak.