Üç kızkardeş

Jung Chang (1952-) Mao’nun Kültür Devrimi sırasında hışma uğrayan bir aileden olmasına karşın, kızıl muhafız ve daha sonra Çin Halk Cumhuriyeti'nin doktora için ülke dışına, İngiltere’ye yolladığı ilk öğrencilerden biri olacaktı.

Orada yolu New Left Review yazarlarından Fred Halliday’in abisi Jon Halliday ile kesişecek ve onunla evlenecekti. İkisi birlikte Mao’nun biyografisini yazacaklardı, “Bilinmeyen Hikaye” diye. (*)

Yüz küsür yıl önce de üç kız kardeş kolej bitireceklerdi Birleşik Devletler'de. O dönem için çok ender. Ve bu üç kız kardeş modern Çin’in yükselişine önemli katkıda bulunacaktı. Jung Chang onlarında hikayesini kaleme alacaktı, "Yaban Kuğuları” diye (**).

Daha sonra bu görsel malzeme ile biyografik bir incelemeye dönüştü: “Büyük, Küçük, Kızıl Üç Kız Kardeş” diye (***)

Jung Chang’ın 40'tan fazla dile çevrilen kitapları, 15 milyonun üstünde tiraj yapan kitapları ÇHC’de yasaklı ve artık doğduğu ülkeyi ziyaret edemiyor.

Ei-ling abla Çin Maliye Bakanı H.H. Kung ile evlenecekti, küçük olanı May-ling Çan Kay Şek ile evlenecek ve daha sonra Tayvan’ın first lady’si olacaktı. Kızıl olanı Ching-ling ise Çin Cumhutiyeti'nin kurucusu Sun Yan Sen ile evlenecek, Mao’nun Başkan Yardımcısı olacak ve 105 yaşına kadar yaşayacak, 9/11 olayını da görmek nasip olacaktı.

Evet, Çin Cumhuriyeti'nin mirasına kim sahip çıkacaktı? Kuomintang mı, ÇKP mi?

Çin içsavaşı 1949’da Kuomintang’ın yenilgisi ile son bulunca Çan Kay Şek Tayvan adasına çekilecek ve orada Çin Cumhuriyeti adını kullanmaya devam edecekti. Ve kıta Çin’i gibi burada da tek parti rejimi hakim olacak ve sıkıyönetim ancak 1987 yılında kalkacaktı.

1971 yılına kadar da Çin’i BM ve diğer örgütlerde Çan Kay Şek hükümeti temsil edecekti. 1975 yılında 88 yaşında kahrından öldü diyebiliriz. Ondan sonra oğulları görevi üstlenecekti.

İlk Tayvan doğumlu başkan 1996 yılında seçilecekti. 2000 yılında ise ilk KMT’li olmayan başkan.

Tayvan’da çok parti rejimine geçiş ise 90’ların başında mümkün olacak ve KMT ancak 2016 yılında Meclis’te çoğunluğu yitirecekti. 2020 başkanlık seçimlerinde Demokratik İlerleme Partisi yüzde 57, KMT ise yüzde 39 oy aldı. Halk Birincil Partisi ise yüzde 4. DİP’li (DPP) kadın başkan Tsai Ing-wen ikinci kez seçildi.

Bu süreçte Tayvanlı kimliği Çinli kimliğinden daha öne çıkmaya başladı. 2021 yapılan bir araştırmada halkın yüzde 63’ü kendini Tayvanlı olarak tanımlarken yüzde 2,5 Çinli olarak tanımlıyor, yüzde 31 ise her ikisi diyor.

ÇHC ile uluslararası platformlarda Çin Cumhuriyeti değil, “Chinese Taipei” (Çinli Tayvan diye çevrilebilir) adının kullanılması konusunda uzlaşıldı.

Ancak ÇHÇ başkanı Xi Jinping, konuşmalarında gittikçe daha sık “yeni birleşme” den söz ediyor. Ve bu anschluss/birleşme (****)  söylemi Birleşik Devletler parlamento sözcüsü Nancy Pelosi’nin Tayvan ziyareti ile, askeri tatbikatlara dönüşerek zirve yapıyor.

Putin nasıl Rus imparatorluğunu diriltme politikası izliyorsa, Xi Jinping de kadim Çin İmparatorluğu'nu diriltme hevesinde. Pazar sözde komünizminden sonra, sosyalizmin özyönetim politikaları da askıda, asimilasyon ise gözde. Bizimkilerin de Yeni Osmanlıcılık politikalarına hız vermeleri aynı döneme denk geliyor.

Dilerim 3. dünya savaşının taşları döşenmiyor önümüzde.

__

(*) Jung Chang/Jon Halliday, Bilinmeyen Hikaye Mao, Türkçesi: Ayla Okyayuz Yazal, Goa Yayınları 2006. Dünyada milyonlarca satan kitabın tek baskıda kalması ilginç.

(**) Jung Chang, Yaban Kuğuları/ Çinli Bir Ailenin Nesilden Nesile Gerçek Hikayesi, Türkçesi Mehmet Harmancı, Inkilap Y. 1994; ikinci baskı 2018.

(***) Jung Chang, Big Sister Little Siste, Red Sister/Three Women at the Heart of Twentieth-Century China, Jonathan Cape London 2019

(****) Nazi Almanya’sının, 1. Dünya savaşında yitirilen “Reich/İmparatorluk” topraklarını geri kazanma politikası.