6-7 Eylül ve fotoğraf

Devletlerin demokratikleşmesi geçmişte yaptıklarıyla yüzleşmesiyle başlar. Osmanlı’dan bu yana devletin dahlinin bulunduğu birçok olay olgu tehcir katliam veya pogrom yaşanmıştır. Dersim Katliamı’ndan Maraş-Çorum Katliamlarına oradan Gazi olaylarına ve Suruç, 10 Ekim Ankara Katliamlarına kadar listelersek uzar gider. İçlerinde biri var ki devletin hâlâ susup kaldığı 6-7 Eylül 1955 Pogromu’dur.

6-7 Eylül üzerine birçok araştırma ve inceleme geçmişte yaşananları detaylarıyla ortaya koymaktadır.

Araştırmacı Yazar Nevzat Onaran şöyle özetliyor: “Milleten Türk ve dinen Sünni İslam’dı. Resmî ideolojiye göre, Sünni İslam, Türk kültürlü (İskân Kanunu, madde 10, 11) olandı. Ekonomi politiği de milleten Türk ve dinen Sünni İslam olmayanın demografik ve iktisadi yapıdan tasfiyesiydi.”

Agos Gazetesi Ermenice Editörü Pakrat Estukyan da “6-7 Eylül İstanbul’un Türkleştirilmesi ve İslamlaştırılmasıdır” diyerek o dönemi özetliyor.

Aradan yıllar geçti. Bugün fotoğraflar söze gerek bırakmadan en önemli belge olmayı sürdürüyor. Aslında bir anlamda yönetenlerin fotoğraflardan niye bu kadar korktuklarını da ortaya koyuyor. Hele bu fotoğrafların yayımlanması, sergilenmesi, gerçeğin yıllar geçse de ortaya çıkmasındaki işlevi değerlidir. Bu anlamda fotoğrafçıların tarih yazıcılığındaki yerini gösteriyor.

Açılan sergiye bile tahammül edilemiyordu.

6-7 Eylül 1955’te meydana gelen olayların 50. yıl dönümünde, “50. yılında 6-7 Eylül Olayları” konulu ‘geçmişle hesaplaşma’ anlamında önemli bir sergi 6-26 Eylül 2005 tarihleri arasında, o zamanlar Elhamra Pasajında Karşı Sanat Çalışmalarında açıldığında saldırılar olmuştu. Sergilenen fotoğraflara yumurta atıp, bazı fotoğrafları yerlerinden söküp yırtmışlardı. Sergi, 6-7 Eylül olaylarıyla ilgili soruşturma ve mahkeme sürecinde başhakim olarak görev alan ve sonradan askeri yargıtay başsavcılığı yapan Emekli Koramiral Fahri Çoker’in ölümünden sonra yayımlanmak koşuluyla Tarih Vakfına bağışladığı arşiv esas alınarak düzenlenmişti. Arşiv, yaklaşık 250 fotoğraf ile soruşturma ve mahkeme süreciyle ilgili belgelerden oluşuyordu. Serginin hazırlanmasına Tarih Vakfının yanı sıra İnsan Yerleşimleri Derneği ve Helsinki Yurttaşlar Derneği de katkıda bulunmuştu.

GÜN IŞIĞINA ÇIKAN 6-7 EYLÜL FOTOĞRAFLARI VE KALUMENOS^*

1955 yılında Ekümenik Patrikhane’nin resmi fotoğrafçısı olarak görev yapan Dimitrios Kalumenos, 6-7 Eylül tarihlerinde İstanbul’da gerçekleşen milliyetçi saldırıları çektiği fotoğraflar ile belgeleyebilen yegane insanlardandır. Olayların fotoğraflanmasına engel olmak üzere çıkarılmış askeri yasağa rağmen binlerce fotoğraf çekmeyi başaran Kalumenos, 1958’de bu fotoğraflar sebebiyle tutuklanır, hapse atılır, işkence görür ve sonunda ‘Türkiye Cumhuriyeti Düşmanlığı’ suçu ile sınır dışı edilir.

Sınır dışı edilmesinin ardından bu fotoğrafların bir kısmını Atina’da ‘The Crucifixion of Christianity: The Historic Truth Of The Incidents of September 6-7 1955 in Constantinople’ (Hristiyanlığın Çarmıha Gerilişi: İstanbul’da Yaşanan 6-7 Eylül Olaylarının Tarihi Gerçekleri) adı ile yayımlar. Bu büyük arşivin ancak bir kısmı bu yayımda basılabilmiştir. Ve olayların 60. yılında Gazeteci Serdar Korucu’nun emekleri ile Kalumenos’un arşivi Türkiye’de de gün yüzüne çıkar.

Röportaj ve fotoğrafları görmek için buraya tıklayınız.^*

6-7 EYLÜL, İSTANBUL EKSPRES VE GÖKŞİN SİPAHİOĞLU

İstanbul Ekspres gazetesinin o dönemdeki yazı işleri müdürü olan Gökşin Sipahioğlu şöyle diyor; “…15.00’te radyodan o haber verildi, zaten biz de radyodan almıştık haberi. 15.35’te Yunan Elçiliği ile konuştuk. Sonra kalıp yapmak... O zamanlar ofset bile değil; ancak yetiştirebildik...”

Yetiştirilen ise ‘Atamızın evi bomba ile hasara uğradı’ manşeti idi. Sonra ikinci baskı, yetmedi ertesi gün manşeti “İstanbul dün gece bir tarih yazdı!” idi. Ve şöyle diyordu: “…Çünkü olay olağanüstüydü. Alışılmışın dışında bir olaydı ve bunu vurgulamam gerekiyordu.”

Bu konuyla ilgili söyleşiyi; 6-7 Eylül, İstanbul Ekspres ve Gökşin Sipahioğlu, 11 Ağustos’ta hayatını kaybeden Gazeteci Raffi Hermon’un 2002 yılında, 6-7 Eylül olaylarında rol oynamakla suçlanan İstanbul Ekspres gazetesinin yazı işleri müdürü olan Gazeteci Gökşin Sipahioğlu ile yaptığı söyleşiye bu linkten ulaşabilirsiniz.