Brezilya’da ikinci tura doğru

Brezilya’da 2 Ekim’de gerçekleşen seçimler sonucunda, seçimi ilk iki sırada bitiren Lula ve Bolsonaro ikinci turda hesaplaşmak üzere seçim kampanyalarına geri döndüler. Seçimlerin ilk turuna ise iki konu damgasını vurdu. İlk olarak, Bolsonaro’nun tüm anketlerde en fazla yüzde 35 bandında oy alacağı beklenirken yüzde 43.2 oy alması, kendisine destek veren ne kadar çekirdek ve kemikleşmiş bir kitlenin var olduğunu göstermesi Bolsonaroculuğun ölmediğini gösteriyor. Seçimlerde Bolsonaro kabinesinin kilit isimlerinin kongre üyeliğini elde etmesi ve senato ile temsilciler meclisinde aşırı sağ ve sağ çoğunluğun konsolide olması da ikinci önemli sonuç olarak karşımıza çıkıyor. Böylece, ikinci turda seçimleri Lula’nın kazanması halinde, 2016’da Dilma Rousseff’e karşı darbeyi örgütleyen merkez sağ ile anlaşma yolları araması kaçınılmaz olacak.

Seçimin ilk turuna dönersek birkaç konunun üzerinde durmak yararlı olacaktır. İlk olarak, genelde de olduğu gibi PT’nin ve Lula’nın çok güçlü olduğu ülkenin kuzey doğu eyaletlerindeki seçim sonuçları gelene kadar, açıklanan sonuçlarda Bolsonaro’nun yüzde 70 ile seçimi önde götürdüğüne yönelik bir stratejinin uygulandığını söylemek mümkün. Tabii Bolsonaro, “teşekkürler Brezilya” pankartları astıramadan önce Lula’nın öne geçerek farkı açması ve 48.4 ile gerekli olan yüzde 50 oyun çok yakınında bir oy aldığının ortaya çıkması uzun sürmedi. Seçim sonuçlarının bu biçimde verilmesinin iki temel sonucu oluyor. İlk olarak Bolsonaro kampanyası boyunca seçim güvenliğine neredeyse tıpatıp aynı biçimde Trumpvari bir argümanla gölge düşürmeye çalışırken, önde olduğu bir seçimde bir anda geri düşmesi ile haklılığını kanıtlar görüntüsü veriyor. İkinci olarak da zaten anketlerde tahmin edilenin çok üzerinde oy almasıyla demoralize olan sol ve Lula’nın başarısı minimize edilerek daha da zayıflatılmaya çalışılıyor.

Halbuki Lula, 2018 seçimlerinde Fernando Haddad’ın aldığı oyun çok üzerinde bir oy alarak, Bolsonaro’nun kazandığı seçim bölgelerinin yüzde 25’ini önde bitirmiş durumda. Zaten anketlerden sadece biri, Lula’nın ilk turda kazanabileceğini iddia etmekte ve çoğunluğu seçimin ikinci tura kalacağını tahmin etmekteydi. Geri kalan mevzu ise tamamıyla sınıfsal. Lula, Brezilya’nın nakdi yardım programlarından en çok faydalanan 100 seçim bölgesinin tamamında kazanırken, bu yardımlardan en az yararlanan 99 seçim bölgesinde ise Bolsonaro birinci çıkmış bulunuyor. Ülkenin en fakir bölgelerinde Lula yüzde 90 oy oranlarına ulaşırken, Bolsonaro güneyin beyaz, zengin, toprak sahibi bölgelerinde yüzde 80’ler gibi oy oranları elde ediyor. Rio de Janeiro ve Brasilia hariç birçok metropolitan bölgede Lula kazanmış durumdayken, buralarda Bolsonaro’nun da önemli oranda oy aldığı da başka bir gerçek.

Bu noktada, Brezilya’nın ekonomik olarak her ne kadar son 2 senede çok büyük zorluklar çekmiş olsa da bugün bir toparlanma evresine girdiğini unutmamak gerekiyor. Pandemi ve savaş sonrasında ilk defa yüzde 2.7 gibi büyüme tahminlerinin yapıldığı ülkede enflasyon yüzde 9’lar düzeyinde kontrol altına alınmış gözüküyor. Bu bağlamda, Bolsonaro’nun başarısının sadece Tanrı, vatan, aile ve özgürlük gibi ağzından düşürmediği muhafazakar ve aşırı milliyetçi retoriğe indirgenmesi doğru olmayabilir. Hiç şüphesiz, PT’ye karşı yolsuzluk suçlamalarının toplumun önemli bir kesimi tarafından kabul görmesi de önemli bir unsur.

Seçimlerde beklenmeyen bir başarı gösteren merkez sağdan Simone Tebet ile seçimleri dördüncü bitiren PDT’li Ciro Gomes’in ve Eski Başkan Fernando Henrique Cardoso’nun ikinci turda Lula’yı desteklediklerini belirtmeleri, anketlerde -anketlerin bir güvenilirliği kaldıysa- Bolsonaro’ya katiyen oy vermem diyenlerin yüzde 51 olarak gözükmesi seçimlerin ikinci turunda Lula’nın kazanmasının daha olası olduğunu düşündürüyor. Bununla beraber, seçimleri kazanması dahilinde bile Lula’yı zor ve düşman bir kongre bekliyor, her ne kadar Lula, orta yol bulmakta çok mahir bir siyasetçi olsa bile, ölmemiş, capcanlı ve hatta konsolide olmuş bir Bolsonaroculuk ile cebelleşmek durumunda kalacak.