MEB, tezgahtar çıraklığı (çocuk işçiliği) meslek lisesi MESEM'den tümden vazgeçmeli

İnsan karşılaştığı bir kötülük durumunda bazen daha kötüsü ne olabilir ki diye sorabiliyor ama böyle bir soru vicdanla sınırlı kalıyor, gerçeklikte bir karşılık bulmuyor. Bundan daha kötüsü ne olabilir ki sorusunu sormaktan bayağı bir zamandır artık vazgeçtik, her geçen gün daha bir kötüsüyle karşılaşmak maalesef yaygın bir durum olmaya başladı.

Çıraklığa yönlendirilen çocuklar birkaç yılda, Bakan Özer’in 25 Ekim’deki açıklamasından öğrendiğimize göre, 910 bin olmuş. Bakan “Cumhurbaşkanımız 2022 yılı sonu itibarıyla mesleki eğitim merkezlerindeki çırak-kalfa sayısının 1 milyona ulaştırılması hedefini koymuştu. Allah'a şükür, şu ana kadar atılan tüm adımlar bu konuda çok hızlı mesafe almamızı sağladı ve ben inanıyorum ki 2022'nin sonunda 1 milyon hedefine ulaşmakla kalmayacağız, bu hedefin de çok daha ötesine geçeceğiz.” diyor.

Gidişat da çocuk işçiliğinin daha da yaygınlaştırılacağı yönünde.

En son haber MEB’in bazı marketlerle de çocuk işçiliği/çıraklık yani “Sektör çalışanlarının mesleki eğitim merkezleri (MESEM) aracılığıyla eğitim öğretim sürecine dahil olması ile mesleki eğitim ve istihdam süreçlerini yaşama geçirmek” protokolü imzaladığı belirtilmişti, MEB bu protokolden yazının yazıldığı şu dakikalar itibarıyla vazgeçtiğini duyurmuş bulunuyor.

Ama MEM-MESEM modeli devam ediyor. Çocuklar doğrudan bakkal veya markette olmasa da sonuçta küçük ve orta işletmelerin tezgahlarında çalışmaya/çalıştırılmaya devam ediliyor, tezgahtarlık çıraklığına devam ediyor. Buradan da diploma alacaklar.  TDK “tezgah” ve dolayısıyla “tezgahtarı 5 anlamda tanımlamış: “Tezgâh, Farsça destgāh. 1. isim Genellikle dükkanlarda satıcıların önündeki uzun masa: “Bir tezgâhtan öbürüne koşuyor, bir kumaş topunu bırakıp başkasına saldırıyordu.” - Refik Halit Karay. 2. isim Kahve, meyhane vb.nde müşterilerin üzerinde yiyip içtikleri uzun masa veya büfe:  “İçenlerin hepsi susmuş, kadına bakıyor, tezgahın arkasındaki yürüyüşünü seyrediyorlardı.” - Sait Faik Abasıyanık. 3. isim Üzerinde genellikle el veya küçük makinelerle iş görülen yapım aracı: Çanak çömlek tezgahı. Halı tezgahı. 4. isim Tersane. 5. isim, argo genellikle yasal olmayan bir işi yapmak için tutulan uygunsuz yol.”

TARİH 9 ARALIK 2016: KHK İLE ÇIRAKLIK ‘ORTAÖĞRETİM KURUMU’ SAYILDI

 “09.12.2016 tarihli 29913 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 6764 sayılı Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nda değişiklik yapılarak çıraklık eğitimi örgün ve zorunlu eğitim kapsamına alınarak mesleki eğitim merkezleri Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlandı Yani yüz yıllardır yoksul ailelerin üzülerek çaresizlikten gönderdikleri, çocukların çok zor şartlar ve denetim dışı kaldığı, neredeyse her çocuğun en az birkaç kez şiddet gördüğü-hakarete maruz kaldığı, hatta bazen tacize uğradığı “çıraklık” bir yasa değişikliği ile “zorunlu ortaöğretim okulu (lise)” sayıldı.

Ortaokul/İH ortaokulu mezunu olup “Mevcutta bir işletmede çalışanlar veya bir işletmede çalışmayıp ancak mesleki eğitim almak isteyen herkes kimlik bilgileriyle birlikte en yakın mesleki eğitim merkezine veya mesleki ve teknik Anadolu lisesine bizzat müracaat edebilir.

Herhangi bir işletmede çalışmayanlar; mesleki eğitim merkezleri tarafından meslek seçimi ve işletme bulma konusunda rehberlik ve yönlendirme alabilirler.”

PARASI VE SİGORTASI DEVLETTEN (HALKIN PARASIYLA) MEB-DEVLET TEŞVİKLİ ‘ÇOCUK İŞÇİLİĞİ’

MEB’in resmi tanımlamasında MEM’de “eğitim süreci” şu şekilde tanımlanıyor:  “Mesleki eğitim merkezi programı; Kalfalık/Ustalık belgesine ve diplomaya götüren program türüdür. Çırak öğrenciler haftada; 1 gün okulda teorik eğitim, 4 gün işletmelerde pratik eğitim alırlar.”

Bakanlığın açıklamasına göre şu anda “Bu kapsamda çıraklar 1658, kalfalar ise 2 bin 763 TL ücret alıyor. Ayrıca iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı sigorta yapılıyor. Tüm bu imkanlar öğrencilere devlet tarafından sağlanıyor.” 

MESLEK LİSELERİ HİBRİT MEM’E (ÇIRAKLIK OKULUNA) DÖNÜŞTÜRÜLDÜ

17.02.2022 tarihi itibariyle 354 MEM Merkezi ile hemen tüm mesleki teknik liselerde “çıraklık” uygulaması bulunuyor. Yani şubat 2022’de 3 bin 321 Mesleki Teknik Lise/Anadolu Lisesi aynı zamanda “MEM-MESEM Programı” uyguluyor.

‘ESNAF MESLEK LİSESİ VE ESNAF ÖĞRETMEN’: 16 SAAT UZAKTAN ÖĞRETİMLE USTA ÖĞRETİCİLİK

Tamirci, kuaför, lokanta, sonuçta esnaf dükkanı okul okulda da öğretmen olması gerekiyor. MEB buna da çareyi bulmuş. 16 saat uzaktan öğreticilik (iş pedagojisi) kursuna katılan bakkal/market sahibi veya çalışanı aynı zamanda “usta öğretici” yani öğretmen sayılıyor.

İş yeri okulsa zaten bunca okulu niye açtık biz o zaman? İşyerinin aynı zamanda bir okul olabilmesi, akademik takvimin 4/5’inin işyerinde geçirildiği bir okul modeli bugüne kadar oldu mu acaba?

Bir öğretmen ve okulda aradığımız şartların kaçı işyerlerinde bulunuyor? Bunlar nasıl “ortaöğretim kurumu” sayılabilir, sorular uzar gider.

MEB’İNKİ ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİN ÖTESİNDE: İLO VE YASAL İLKELERİ AŞAN DURUMLAR

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı “Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” kurallarına göre çocuk ve genç işçiler, ağır, kimyevi boya vb., tehlikeli işlerde, “gece saatlerinde” çalıştırılamaz diyor. “4. Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği kapsamındaki işler” “8. Gürültü ve/veya vibrasyonun yüksek olduğu ortamlarda yapılan işler”, “12. Fazla dikkat isteyen ve aralıksız ayakta durmayı gerektiren işler” “16. (…) güzellik salonlarında yapılan yüz,vücut bakımı ve estetiği, epilasyon ve masaj işleri”nde çalıştırılamaz diyor, böyle19 madde sayıyor.

MEB ise hemen her işte ve günde 8 saat çalışabileceklerini belirtiyor (OÖKY Madde-9: . “İşletmelerdeki mesleki eğitimin gündüz yapılması esastır. İl istihdam ve MEK kararıyla günde 8 saati ve saat 22.00’ye kadar yapılabilir.”

Kimyasalların, yağların kullanılmadığı esnaf var mı, bir tamirci veya berberin yağ ve temizlik ürünleri ve doğrudan işyerinin/dükkanın temizliği bu çocuklara yaptırılmayacak mı? Daha pek çok soru ve sorun var.

MEB’İN KENDİ ZORUNLU TUTTUĞU ‘YETKİNLİKLER’ KAZANDIRILIYOR MU?

MEB her çocuğun temel ve zorunlu eğitimde kazanması gereken yetkinlikler arasında 1) Ana dilde yetkinlik, 2) Yabancı dil yetkinliği,3) Matematiksel yetkinlik ve bilim/teknolojide temel yetkinlikler, 4) Dijital yetkinlik, 5) Öğrenmeyi öğrenme, 6) Sosyal ve vatandaşlıkla ilgili yetkinlikler, 7) İnisiyatif alma ve girişimcilik, 8) Kültürel farkındalık ve ifade.” Sadece son yetkinliğe bakalım: Müzik, sahne sanatları, edebiyat ve görsel sanatlar dahil olmak üzere çeşitli kitle iletişim araçları kullanılarak görüş, deneyim ve duyguların yaratıcı bir şekilde ifade edilmesinin öneminin takdiridir. Tüm bu yetkinlikler çıraklık uygulamasında kazandırılabiliyor mu, böyle bir imkan varsa, niye diğer okullar 40 saat, bir terslik yok mu?

MEB’İN KÖK DEĞERİ, YETKİNLİĞİ, KAZANIMLARI:  PARASI DEVLETTEN ÇOCUK İŞÇİLİĞİ, PARA, KAPİTALİZM, AHİLİK, ‘PATRİNEMALİZM’

Ya kök değerler? Esnafın “kârlı” olmak durumunda olacağı esnaflığında, örneğin “dürüstlük” ne kadar geçerli bulunuyor acaba. Çocuğa “Bunun size geliş fiyatı nedir?​” diye sorulsa ne yanıt verebilecek acaba?

Bu soruyu bir yana bırakalım, esnaf “para” kazanmak için işini sürdürüyorsa, “para” ana kök değer olarak çocukta karşılık bulmayacak mı?

Daha fazla paraya-krediye, daha fazla mala-servete, daha fazla nemalanmaya ulaşılması yaygın bir esnaflık-ticaret durumu ise bu bir tür değerlerle de ilişkilendirilerek sunuluyorsa, çocuklara “patrinemalizm” duyarlılığı mı kazandıracağız?

 “İnsan ne diyeceğini şaşırıyor” desem uygun olmayacak, sonuçta bize düşen görev sürecin tanımlanması. Bu uygulama nasıl tanımlanabilir ? Benim kanaatim, devlet kaynaklarını küçük orta esnafa, taşerona, müteahhide, esnafa, ayana aktarmanın bedava, nemacılığı besleyen bir yolu, sonuçta çocuk işçiliği, temellendirilirken bunu “ ahilik ” gibi geleneklere bağlayarak kutsallaştırılmış bir formu, bir terim ifade etmek gerekirse nepotizmin “ patrinemalizm ” hali.

Ar ve utanma duygusundan geriye ne kaldı bilmiyorum, ama nemacılık, bunu bir de bazı değerlere/geleneklere bürüme, patrinemalizm son gaz devam ediyor.

Patrinemalizmin aşılması için nemacılığı besleyen paracılığın, paracılığı/nemacılığı besleyen geleneklerin/değerlerin ve bunların birlikte oluşturduğu sistemin aşılması gerekiyor.

Çocuklara ve memlekete sahip çıkabilmemiz gerekiyor. İnsan-toplum-doğa yararına bilimsel eğitim şart. Devrimler şart.