Brezilya seçimleri üzerine - II

Brezilya’da başkanlık seçimlerinin ikinci turunu İşçi Partisinin lideri Lula beklenenden az bir farkla da olsa kazandı. Her ne kadar, Bolsonaro’yu destekleyen gruplar, özellikle kamyoncular ve orta büyüklükteki sermaye gruplarını temsil edenler, otobanları kapatmış ve birçok insanın şehirler arasında ulaşımını aksatmış olsa da, an itibariyle Bolsonaro’nun darbe mekanizmasını işletmeye gücünün yetmediğini söylemek mümkün. Yol kapatma eylemleri sönmeye eğilimli ve bu eylemler sürdükçe Bolsonarocu orta sınıf sağ seçmen açısından olumsuz etkilere sahip. Bir başka deyişle orta sınıf bu eylemlere destek vermiyorlar. Ortaya çıkan bazı haberler, Bolsonaro’nun yenilgiyi zımnen kabul ettiği konuşması öncesinde askerlerle görüştüğü ve onlardan destek alamadığını iddia ediyor. Bu haberler, daha önce bu köşede işaret ettiğimiz ve ordunun kendi içinde gerçekleştirdiği darbe destekçisi olan ve olmayan askerleri fişlediği raporu da doğrular nitelikte. Ordunun genelinde seçim hilesi iddialarına dayanan bir müdahalenin gerçekçi olmadığı düşüncesi hâkim.

Marx’ın Paris üçlemesine dayandıracağımız detaylı analizi başka bir güne bırakalım. Çünkü an itibariyle Türkiye’de başka konuların öncelik kazandığı muhakkak. Merak ettiğimiz meseleyi en baştan söylemekte fayda var. Brezilya ölçeğinde bir ülkede 2 milyonluk bir farkla oluşan seçim sonuçlarını tanımamak gibi bir opsiyonun gerçekçi olmadığı ortaya çıkmıştır. Her ne kadar, farklı yönleri de olsa Brezilya’da gördüğümüz olgu Türkiye’ye de teşmil edilebilir. Seçimlerin hemen ardından bölgesel ve küresel aktörlerin Lula’yı twitter’dan kutlamaları Bolsonaro’nun yenilgisini somutlaştıran önemli adımlardı. Burada yaptırımlardan veya notalardan söz etmiyoruz, twitter mesajları bile Brezilya ordusunun hizaya gelmesi için yeterli koşulları oluşturmuştur.

Bu arada başka bir duruma da dikkat çekmek gerekiyor. Hiç şüphesiz artık büyük medya kuruluşlarının birçok dilden yayın yapan siteleri mevcut. Bu bağlamda artık bölgeden durum aktaran kişilere ihtiyacımız azalmış gibi görünüyor. Bugün için büyük medya kuruluşlarının bize ulaştırdığı mesaj ise Lula’nın topal ördek olduğu yönünde. Ki bu argüman önemli ölçüde gerçeklik taşıyor. Lula senatoda, temsilciler meclisinde ve eyalet valiliklerinde sürekli olarak muhalefet ile çalışmak durumunda. Ancak Brezilya’daki federal yapının kendine özgül koşulları biraz görmezden geliniyor. Benzer biçimde oy verme örüntülerinde bölgesel farklılıklar öne çıkarılıyor. Ancak görmezden gelinen bir nokta var, İşçi Partisi kuzeydoğu eyaletlerinde kazandığı oyun daha fazlasını güneydoğu eyaletlerinden kazanmış durumda.

Aynı zamanda Lula’nın merkez ile müzakere edebilme gücü de azımsanıyor denilebilir. Lula daha başkanlık koltuğuna oturmadan, sosyal ve sağlık sistemindeki kamu harcamalarına getirilen anayasal sınırların tekrar tartışılarak kaldırılması üzerine irade belirtmiş bulunuyor ve bunun için bazı adımlar atıldı bile. Brezilya’da siyaset hiç şüphesiz başka ülkelerdeki siyasete benzemiyor ve Lula’ya önemli bir hareket alanı sağlıyor.

Son olarak bölge açısından şunu belirtmek önemli. Her ne kadar bölgede neoliberal birikim rejiminin yarattığı sorunlara karşı bir dalga ortaya çıkmış olsa dahi bunun sol bir dalga olduğunu söylemek için daha zamana ihtiyacımız var. Aynı şekilde bu dalganın Peru, Şili ve Arjantin ayakları pamuk ipliğine bağlı durumda. Sağ ve her gün daha güçlenen bir biçimde aşırı sağ, elindeki tüm kapasiteleri kullanmaya devam ediyor. Bolsonaro’nun yenilgisi, bölgedeki tüm bu güçler açısından derin bir kayıp anlamına geliyor. Bu bağlamda, bölgede pamuk ipliğine bağlı sol dalganın güçlü bir destek gördüğünün altını çizmek önemli.