FTX: Kripto domino taşları devrilirken

Kripto para birimlerine yatırım yapanlar “Kışın sonu bahardır” diyedursun kripto kışının sonu görünmüyor. 2021 sonlarında Bitcoin (BTC) 66 bin dolar ile zirveyi görmüş ve ardından aşağı doğru önü alınamaz bir yuvarlanış başlamıştı. 2022’nin ocak ayında 35 bin dolara kadar düşmüş olan BTC Terra-Luna’nın mayıs ayındaki çöküşü ile 25 bin dolar seviyesini gördü. Bir ay sonra Celsius Network’ün iflası ile BTC, 18 bin dolar seviyesine kadar gerilemişti. Diğer kripto para birimleri de bu kış kıyametten farklı oranlarda değer kayıpları ile nasiplerini almışlardı.

Celsius sonrasında geçen 5 ayda BTC fiyatı iyi kötü 20 bin dolar civarında dengelenmişti ki CoinDesk’te kasım ayı başında yayımlanan bir makale kripto para birimlerinde yeni bir düşüş dalgasına yol açtı. Makalenin iddiasına göre büyük kripto para borsalarından FTX’in kardeş şirketi Alameda’nın 14.6 milyar dolarlık varlığının 5.8 milyar doları FTX’in kendi tokenı FTT cinsindendi.

Makalade aktarılan durumda bir gariplik görmüyorsanız biraz daha anlaşılır kılalım. Varsayalım ki A ve B adlı iki şirketiniz var. A şirketi ile bakırdan metal para görünümlü ama metal para olmayan cisimler imal ediyor ve ucuza satıyorsunuz. B şirketi eliyle gerek piyasadan gerekse de A şirketinden bu cisimlerden satın almaya başlıyorsunuz. Bakırdan kalp paranızın değeri de kendi doğallığı içinde(!) artmaya başlıyor. A şirketi hem satıştan hem kalp paranın artan değerinden defterlerine kâr yazarken B şirketi de elinde bulundurduğu kalp paraların değerinin artmasını defterlerine kâr olarak işliyor. Kağıt üzerindeki kârlılık zokayı yutan yatırımcı olarak gerçek paraya dönüşüyor.

Fark edebileceğiniz üzere bu kusurlu bir sistem. Kalp paranızın değeri arttıkça değeri yükseltmeye devam etmek ya da en azından değerini korumak için giderek artan miktarlarda gerçek paraya ihtiyacınız olacağı açık. FTX’te yaşanan da bu durumun bir likidite krizine dönüşmesi. CoinDesk’te yayımlanan makalenin ardından en büyük kripto para borsalarından biri olan Binance’ın CEO’su Changpeng Zhao ellerinde bulunan FTT’leri elden çıkartacaklarını duyurdu. Zhao’nun bu duyurusunun ardından FTX’den kaçışlar başladı. Birkaç gün içinde FTX borsasından kaçan miktar 6 milyar doları buldu. FTT’nin değeri 22 dolar seviyesinden 2 dolara kadar düştü. ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu FTX hakkında inceleme başlatırken, Şirketin Kurucusu Sam Bankman-Fried’ın şirketi ayakta tutabilmek için yatırımcılardan 8 milyar dolar istediği iddia ediliyor.

Tıpkı daha önceki çöküşler gibi FTX’in çöküşü de diğer kripto para birimlerine değer kaybı olarak yansıdı. Bu yazı yazılırken BTC, 15 bin 700 dolara kadar düşüp, biraz da olsa toparlamasının ardından 17 bin dolar seviyesinde tutunmaya çalışıyordu. Diğer çoğu kripto paranın grafiği de benzer durumdaydı.

Kripto para girişimlerinin tümünün dolandırıcılık olduğunu iddia edecek değilim. Ancak FTX vakasının da yeniden ortaya koyduğu üzere kripto para piyasalarında çok sayıda dolandırıcı ve kumarbaz mevcut. Üstelik bu dolandırıcı ve kumarbazların CEO ve benzeri unvanlar taşıyan en büyükleri “maliyetleri” kendi ceplerinden değil zokayı yutan irili ufaklı “yatırımcılardan” karşılıyor. Ve kripto paraların hiçbir niteliği -dolandırıcılık amaçlı olsun olmasın- farklı kripto para birimlerinin domino taşları gibi birbiri ardınca devrilmelerini engellemiyor.

[0] https://bit.ly/3hzM0hK