Ganimet kutularına yasal düzenlemeler

Dijital oyunlar doğumlarının üzerinden geçen 64 yılda ufak eğlence araçları olmaktan çıkıp eğlence sektörünün önemli ve büyük bir parçası haline geldi. Newzoo’nun 2022 oyun sektörü raporunda yer alan tahminlere göre dünya genelinde oyuncu sayısı 3.2 milyara ulaşırken sektörün toplam hasılatı da 184.4 milyar dolara ulaştı. 92.2 milyar dolar hasılatla başı çeken mobil oyunları, 51.8 milyar dolarla konsol oyunları ve 38.2 milyar dolarla PC oyunları izliyor. Film endüstrisinin dünya genelindeki hasılatını (2018’de 136 milyar dolar) aşan bu devasa hasılatta öne çıkan modellerden biri içeriği olasılıklara göre belirlenen ganimet kutuları. Ganimet kutuları, oyun içindeki çeşitli başarıların ödülü olarak da verilen ancak asli olarak belirli bir ücret karşılığında oyunculara satılan bir oyun içi içerik sistemi. İçeriği belirli sınırlar dahilinde rastgele belirlenen ganimet kutuları kimi oyunlarda oyuncuların rakiplerine karşı ciddi avantaj sağlamasına yol açabilecek eşyalar içerebiliyor. Bu tipteki eşyaların ganimet kutusundan çıkması olasılığı genelde düşük olduğundan oyuncuların çok sayıda ganimet kutusu satın alması olağan bir sonuç haline geliyor.

Özellikle 2018’de ganimet kutularına dayanan gelir modeline dair yasal tartışmalar epeyce artmış ancak yasal düzenlemelere bu tartışmaların ya ciddi bir yansıması olmamıştı ya da oldukça sınırlı ve yetersiz düzenlemeler yapılmıştı. Bu tartışmalı gelir modeline dair yasal durumun artık değişmekte olduğunu söyleyebiliriz. Avrupa Parlamentosu İçpazar ve Tüketici Koruma Komitesi birkaç gün önce 35 lehte oy ile başta ganimet kutuları konusu olmak üzere tüketicilerin korunmasını hedef alan bir taslak raporu onayladı. Söz konusu taslak rapora karşı oy veren yok, çekimser kalan üye sayısı ise 3. Rapor, içerikten oyun içi satın almalar ve yaş gruplarına dek pek çok konuyu ele alsa da raporun en önemli vurgusu ganimet kutularına dair: “Oyun geliştiricilerinin bağımlılığı besleyen tasarımlardan kaçınmalarını ve çocukların yaşlarını, haklarını ve hassasiyetlerini dikkate almalarını sağlamak.”

Söz konusu rapor henüz bir taslak ancak oldukça geniş bir katılımla kabul görmüş olması çok uzun süre taslak olarak kalmayacağının da işareti. Bu yıl içinde çeşitli ülkelerde oyunlara dair çoğunlukla da ganimet kutularını hedef alan yasal düzenlemeler yapıldı ya da yapılıyor. Finlandiya’da ganimet kutularının bir tür kumar olarak ele alınması için yasa teklifi verildi. Almanya’da dijital oyunların yaş derecelendirmesini yapan kurum olan USK, ganimet kutularının varlığını derecelendirme etiketlerine eklemeye başladı. İngiltere, ganimet kutularının 18 yaşın altındakilere ebeveyn denetimi olmadan satışının engellenmesini talep etti. İspanya’da mali olarak değer taşıyan eşyalar içeren ganimet kutularının ülkede kumarı düzenleyen kuruma bağlanması gündemde. Avustralya’da ganimet kutularını içeren oyunların 18 yaş altındakilere satılmaması ve oyun bilgi etiketlerinde açıkça belirtilmesini isteyen bir yasa teklifi verildi. Benzer düzenlemelerin daha pek çok ülkede önümüzdeki günlerde gündeme geleceğini öngörmek güç değil.

Çocukların dijital oyunlarla ilişkileri söz konusu olduğunda ekran önü süresi, bağımlılık ve şiddet gibi bilimsel veriler bir yöne işaret etse dahi henüz kesin olarak öyledir ya da böyledir diyemediğimiz çeşitli tartışma noktaları var. Ganimet kutularına dayalı gelir modeline, en azından bu modelin çocuklara sunulmasına karşı çıkmak bütün bu tartışma noktalarına kıyasla üzerinde çok daha kolay anlaşabileceğimiz bir nokta.