Bir dönüm noktası olarak Sinan Ateş cinayeti

Sinan Ateş cinayetinin üzerinden bir ay geçti. Fatih Polat konuya ilişkin yazısında cinayetin soruşturulma sürecindeki eksiklikler, norm dışı uygulamalar ve yavaşlığa dikkat çekti. Polat yazısını Ateş’in eşinin, Semih Yalçın’ın açıklamasına verdiği yanıttaki şu izleyen cümle ile sonlandırmıştı: “Bu vicdanları yaralayan suikastı kim aydınlatmaya çalışıyor biz ona bakıyoruz.” Ayşe Ateş cenazenin kırkı çıkmadan gerçeklerin ortaya çıkması beklentisini dile getirirken, Sinan Ateş’in dayısı Halil İbrahim Bozkurt, “Biz de sözümüzü tutarak Sinan’ın kırkının çıkmasını bekliyoruz. Eğer sözler tutulmazsa yurdun her köşesinden bizi bekleyen dostlarımız konuşmaya başlayacaklar” sözleriyle bu beklentiyi perçinledi.

Bu cümleler, bize sorumluları ‘Herkesin bildiği bir sır’ olan Ateş’in katlinin bir siyasal cinayet olduğunu ve ailesi yanında kamuoyunun da aydınlatılmayı beklediğini gösteriyor. Bunun yanı sıra, olayın sorumlularının gün ışığına çıkmasını isteyenler kadar istemeyenlerin mevcut olduğunu söylüyor.

Genellikle milliyetçilik ideolojisi yanında diğer ideolojilerle sentezlenerek ve içinde yeşerdiği ortamın güvenlik aygıtıyla kol kola girerek yerel şeklini alan milliyetçi hareketlerin hedefleri, duyarlıkları ve elbette düşmanları mevcut. Bu doğrultuda, ‘kökü dışarda,’ ‘hain’ ve benzeri kavramlarla tanımlanan karşıtların bertaraf edilmesinde şiddet kullanımının makbul bir yol olduğu gözleniyor. Ancak Ateş cinayetinde olduğu gibi böyle tanımlanmayan, camia içinden birisinin katli bir ‘dönüm noktası’na denk geliyor. Bu cinayeti izleyen uğultulu sessizliğin hem 40 günlük yas süreci sonrasında hem de uzun döneme yayılmış sonuçları üzerinde düşünülmeyi gerektiriyor.    

* * *

Siyasal cinayet/suikast kavramı, siyasal/sosyal rolü ve önemi olan bir kişinin, bir siyasal etki/sonuç yaratmak için öldürülmesini tanımlıyor. Bir cinayet, suikast olarak tanımlandığında diğer cinayetlerde olmayan bir anlam kazanıyor. Cinayeti işleyenin kimliği, olayın bir barış veya çatışma döneminde yaşanmış oluşu ve kullanılan yöntem farklı anlamlar taşıyor. Bu vahşi yönteme başvurulan, başvurulabilen ortamın özelliklerine ilişkin fikir veriyor. Cinayet ile şu ya da bu biçimde ilişkilendirilen ve onun hedefinde olan kesimlerin sosyal ve siyasal dinamiklerine ışık tutuyor.

Allen Feldman ‘siyasal şiddet’in süreçlere müdahale ve belli bir hedef kitleyi etkilemek için nasıl kullanıldığını tartışırken, bu eylemlerin belirli bir ağ içinde nasıl anlam ürettiğini ve içinden geçilen sürecin şiddet eylemi üzerinden nasıl tasnif edildiğini anlatıyor. Feldman, uygulanan şiddetin anlamını çözmek için eylemin kendisine değil de, onunla ne anlatılmak istendiğine bakmak gerektiğini hatırlatıyor.

* * *

Bir siyasal cinayet olarak Sinan Ateş’in katli, hem açığa çıkardığı gerçekler hem de sebep olduğu sonuçlarla siyasal tarihte trajik bir örnek olarak hatırlanmayı hak ediyor.

Sinan Ateş ile yürümüş olanlardan, varlığından onun ölümü sonrasında haberdar olanlara kadar genişleyen bir yelpazede yapılan yorumlarda, bu cinayeti bir ‘dönüm noktası’ olarak nitelemeye imkan verecek boyutlar mevcut. Bu cinayet her şeyden önce; 1) gerekli gördüğünde güç gösterisi, şiddet kullanımı ve baskı tekniklerine başvurmaktan çekinmeyen kesimdeki tedirginliği; 2) bunların tetikçilerle iş birliği yapmaktan çekinmeyişini; 3) bu camianın muhaliflerine geçtiğimiz yıllarda yapılan saldırıların tesadüf olmadığını; 4) Ateş cinayetinin soruşturma sürecinin tartışmaya açık pek çok yanı bulunduğunu; 5) bu duruma yönelik kolektif itirazın olumlu sonuç ürettiğini; 6) toplumun farklı kesimlerince cinayete dair hissedilen öfkeyi; 7) siyaseten birbirine uzak siyasal aktörler arasındaki hukuk ilkelerine dayalı dayanışmayı; 8) cinayetten umulan sonucun elde edilemeyebileceğini gözler önüne serdi.

Sinan Ateş cinayetinin hem bir trajedi hem de MHP ve çevresinde sürmekte olan bir hesaplaşmanın ürünü olduğuna şüphe yok. Sürecin aydınlatılması ve adaletin yerine getirilmesi herkesin ortak özlemi. Soruşturmanın, bu cinayetin toplumun tüm kesimlerine yaydığı korku ve bunun uzun döneme yayılması muhtemel pasifleştirici etkisine engel olmak için takibi büyük önem taşıyor.

* Feldman, Allen. 1991. Formations of Violence: The Narrative of the Body and Political Terror in Northern Ireland. Chicago, IL: University of Chicago Press. s. 14.