Deprem ve salgın hastalıklar

Bu yazıyı yazmak oldukça zor. Maraş depreminin 6. günü geride kaldı. Yaklaşık 128 saat geçti. Enkaz başında arama-kurtarma çalışmaları sürüyor. Yüreklerimizi tutup gelen her habere kulak kesiliyoruz. Ülkemizde yaklaşık 15 milyonluk bir nüfusun doğrudan etkilendiği büyük bir afet bu. Dünya Sağlık Örgütü belirlemelerine göre depremden yaklaşık 23 milyon kişi etkilendi. Deprem bölgesinde barınma sorununun devam ettiğine dair haberleri izliyoruz.  Kırsal kesimlere yardımlar yeni yeni ulaşıyor.  

İzlediğimiz haberlerden doğal afetler sonrasındaki en büyük problemlerden biri olan sanitasyon probleminin bölgede de mevcut olduğunu gözlemliyoruz. Deprem sonrasında sağlıklı barınma olanaklarına, temiz suya, sağlıklı gıdaya, tuvalete erişim büyük önem kazanmakta. Dünya Sağlık Örgütü Sözcüsü Halk Sağlığı Uzmanı Dr. Margaret Harris, Sky News kanalına birkaç gün önce yaptığı açıklamalarda bu çaptaki bir depremin uzun vadeli sağlık etkileri olabileceğinin altını çizdi. Deprem sonrasında görülebilecek salgın hastalıkların, bu uzun vadeli sağlık etkisinin bir parçası olarak zor bir tablo oluşturacağı açıktır. Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları (KLİMİK) Derneği de “Deprem sonrası infeksiyon hastalıklarının önlenmesi ve yönetimi” başlıklı bir duyuru ile bu konuda yapılması gerekenlere dikkat çekti.

1999 Marmara depremini konu alan  bilimsel yayınlar, özellikle gastrointestinal infeksiyon hastalıklarının deprem sonrasında yaygın görüldüğünü göstermekte. ’99 depremine dair literatürde deprem sonrasında geçici barınma koşullarında yaşayan çocuklarda Giardia lamblia ile Enterobius vermicularis kaynaklı infeksiyonların görüldüğü,  Hepatit A ve Hepatit E infeksiyonları ile  Francisella tularensis kaynaklı 5 vakanın gözlendiği; Shigella kaynaklı ishal infeksiyonlarının görüldüğü raporlanmıştır[i]-[ii]-[ii]-[iv]-[v]. 

Yine aynı deprem sonrasında bölgede infeksiyon/infestasyon oranlarının, kütanöz fungal enfeksiyonların, viral deri hastalıklarının, böcek ısırıklarının arttığı, özellikle deprem kaynaklı yaralarda yoğunlukla Acinetobacter spp. kaynaklı gram-negatif bakteriyel infeksiyonlar (Acinetobacter baumanii, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Stenotrophomonas maltophilia) ile  Stapylococcus spp. infeksiyonlarının arttığı raporlanmıştır[vi]-[vii]-[viii].  Bu infeksiyonlardan Acinetobacter kaynaklı olanlar haricindekilerin hastane kaynaklı enfeksiyonlar olduğunun düşünüldüğü, hastanede ve yoğun bakımda kalış süreci uzadıkça farklı dönemlerde ortaya çıkabildikleri not edilmelidir.

Büyük afetler ve özellikle depremler sonrasında yapılan bilimsel çalışmalar ve gözlemler, gerçekten de afet bölgelerinde halk sağlığı açısından bir tür zincir reaksiyonun başlayabileceğini gösteriyor. Deprem sonrasında ortaya çıkan olumsuz koşullar, deprem bölgesinde salgınları tetikleyebilecek potansiyelde. Bu nedenle bölgede hem salgınları önleyecek sanitasyon tedbirlerinin acilen alınması, hem de salgın sürveyans çalışmalarının yapılması önümüzdeki dönem açısından elzemdir. 

[i] Vahaboglu, H et al.Transient increase in diarrheal diseases after the devastating earthquake in Kocaeli, Turkey: Results of an infectious disease surveillance study. Clin. Infect. Dis. 2000, 31, 1386–1389.

[ii] Oztürk, C.E et al. Intestinal parasitic infection in children in post-disaster situations years after earthquake. Pediatr. Int. 2004, 46, 656–662

[iii] Sencan, I et al. Assessment of HAV and HEV seroprevalence in children living in post-earthquake camps from Düzce, Turkey. Eur. J. Epidemiol. 2004, 19, 461–465.

[iv] Karadenizli, A et al. Outbreak of tularaemia in Golcuk, Turkey in 2005: Report of 5 cases and an overview of the literature from Turkey. Scand. J. Infect. Dis. 2005, 37, 712–716.

[v] Kaya, A.D.et al. Changing patterns of hepatitis A and E sero-prevalences in children after the 1999 earthquakes in Duzce, Turkey. J. Paediatr. Child Health 2008, 44, 205–207.

[vi] Bayramgürler, D. et al. The effects of 17 August Marmara earthquake on patient admittances to our dermatology department. J. Eur. Acad. Dermatol. Venereol. 2002, 16, 249–252.

vii] Keven, K. et al. Infectious complications after mass disasters: The Marmara earthquake experience. Scand. J. Infect. Dis. 2003, 35, 110–113.

[viii] Oncül, O. et al. Hospital-acquired infections following the 1999 Marmara earthquake. J. Hosp. Infect. 2002, 51, 47–51.