Dünya Anadil Günü vesilesiyle 

UNESKO 17 Kasım 1999’da, 21 Şubat tarihini Dünya Anadil Günü olarak ilan etti. 

Ben de bu vesileyle, İskan Tolun’un, “Rovîyê Xasûk / Peyvên Felsefî u Çirok” (Babıali Kitaplığı, 2023) adlı kitabını hecelemeye başladım.

Dil öğrenmede çocuk kitapları iyi bir başlangıç.

“Ev pirtûk, dîyarî zarokên sêvî ûbêkese!” diyerek “yetim ve kimsesiz çocuklara hediye” ettiği kitap!  Kitap, Yaşar Kemal’den yapılan “meriv, di kozmosêde ne hinge gewdê xwe, hinge dilê xwe cîh digre! / İnsan, evrende gövdesi kadar değil, yüreği kadar ye kaplar!”alıntısı ile başlıyor. Kürtçe sözcüklerin şiirselliğini yansıtan bir kitap.

Bizim anadilde yazması dileğimizi yerine getirdiği için İskan Tolun’a teşekkür ederim: 

“Birêz İsmail Beşikçi û RZ her tim pirtûkê min dixwandin, dinirwandin û pir diêcibandin u pêre jî daxwaz dikirin kû ez bi zimane dayîka xwe jî binivsînim. Jî ber kû min daxwazîya wan pêk anî, ez pir kêfxweş û bextewarim. Jin van her dû nivîskarê binav û deng, dostên hêja û êzîz re gelek spas dikim!...”

1966 yılında Qubin kazasına bağlı olan Takheri köyünde doğduğunu söylüyor yazarımız: “İskan, di sala 1966'de li gûndê Texerî'yê kû girêdayi qeza Qûbîn'êye hatîye dinê.”

1978 yılında ilkokulu bitirince köyden ayrılıp büyükşehire gidip çalışmaya başlamış, daha çocuk yaşta: “Hinga kû dibistana êwilî di sala 1978 ande xilaskir, ji gûnd derket, çû metropola û dest bi xebatê kir, hê zarok bû. Di çahana de, di temelê avayîya de û di gelek derê din’î cüda de xebitî.”

1985 yılından itibaren Almanya'da yaşamaya başladı ve Alman vatandaşı oldu. Bazı dergi ve gazetelere öyküler gönderdi ve yazıları yayımlandı. Ama şimdi sadece edebiyat üzerine çalışıyor, ortada bir roman. Yazarın bugüne kadar yabancı dilde (Türkçe) dokuz kitabı bulunmaktadır: “Ji sala 1985 anve li Almanya dijî û bûye hemvelatîyê Alman. Ji hinek kovar û rojnameyan re çîrok di şandin û demekê li qûncê rojnaman de nivîsê wî dihatine weşandin. Lê niha tenê li ser wêje yê dixebite, romana di nivsîne. Nivîskar heta niha bi zimanê (Tirki) biyanî neh pirtûk nivîsîye.”

Kitapları Almanca olarak da yayınlanmakta. İbret Ulu Tanrım adıyla "Verdammnis" adıyla yeni çıktı. "Verdammnis" yayımlanınca ilgi gördü ve Alman Üniversite Kütüphanelerine alındı: “Pirtûk û Romanên wî hêdî hêdî bi zimanê Almanî jî   têne weşandin. Niha, wek: İbret Ulu Tanrım, bi nave: “Verdammnis” hatîye çap kirin. Hinga kû “Verdammnis” hate çapkirin, eleqeyeke mezin girt û kete ûniversitê Alman …”

Doğaya, canlıların, bitkilerin varlığına hayran. Dilek ve temennisi, dünyada barışın tesis edilmesi ve tüm insanların ve milletlerin bu dünyada kardeşlik ve barış içinde bir arada yaşaması: “Hayranê xwezayê, tabîêtê, hebûna candara ye. Daxwazî û hêvîyên wî, rojekê berî rojek dawîya herba were û din av gele dinyayê de aşitî çêbive  û  her însan her milet li vê diyayê bi biratî, bi aramî wek hev bijî.”

Şöyle derler diyor arka kapakta: “Yumuşak olmak sert olmaktan iyidir, su taştan gelir, aşk zordan daha güçlüdür... Aşk olmadan hayat olmaz. / Nerm bûn ji hişk bûnê, av ji kevir, hezkirin ji zorê zeximtire, çêtire… Ji  xwe jîyan bê hezkirin nabe.”

“Ebeveynler her zaman çocuklarının zeki ve başarılı olmasını isterler. Ama bir de hedefi olmalı insanın: Doktorluk, Mühendislik, Avukatlık, Savcılık vb... / Dê û bav, her tim dixwazin zarokên wan bi çîk bin, sekeftî bin. Lê gereke mebesteke (Hedef) meriv ji hebe, wek: Doktorî, Mühendizî, Parêzerî, Dozgerî û wekî dinê …”  

“Elinizde bir kalem, kitap veya dergi varsa, hayatınız çok iyi, her zaman çok iyi olacak. Hedefinize yaklaşacak ve başarıya ulaşacaksınız. Oku ve yaz; okumak bir gereklilik. Biliyorsun, okuyarak öğrenir  insan; seninle çok güzel olacak bu dünya!/Kû er tim deste we de pênûs, pirtûk, an jî kovar hebe, jiyana we jî, wê gelek baş, pir xweş be. Hûnê nêzî mebesta xwe bin û serkeftine bi dest bixin. Bixbînin û binifsînin; xwandin pewîste. Hûn jî zanin, meriv bi xwandinê zane dibe; ev dinya bi w ezana wê gelek xweş be!” 

“Günün, geleceğin, geçmişin, geleceğin sevgili çocuğu. Gelin o temiz kalbinizle birlikte bir dilekte bulunalım: Delalno, zarokê rojê, yên pêşerojê, pêşedemê, ayendê. De werin em bi hevre, bi wî dilê weyî paqij, daxwazîkiyêke bikin“:

"Umuyoruz ki her însan, her millet, inancı ve rengiyle bu dünya üzerinde özgür ve eşit yaşar! / Em hêvîdarim kû her insan, her millet bi bawerî û rengên xwe azad, wek hev bijî ser rûyê ve erdê! "

Yine bir Yaşar Kemal alıntısı ile bitiriyor arka kapaktaki sunumu: “Ben çocukları çok severim. Onları anlamaya çalışırım sevmekten daha çok. Ben çocuklara çocuk gibi davranmam. Bir çocukla ilişkim, dostluğum, arkadaşlığım varsa, o benim arkadaşımdır, çocuk değildir. / Ez pir ji zaroka hezdikim. Kû bi zarokekî re têkilî, dostanî, hevaltîya min hebe, ew hevalê mine, ne zaroke…”

Yazarın biyografisinde kitaplarının adı Türkçe olarak verilmiş. Keşke Kürtçeleri de eklenseydi. Ben deneyeceğim:

Gerçek Hikayeler/ 444 Kitabın Özeti  / Çîrokên Rastîn / Kurteya 444 Pirtûkan; Remzi’nin Çilesi Ölünce Biter / Dema Ku Remzî Dimire Cefaya Wî Diqede; Girdap / Girdâb (Dema Ku Remzî Dimire Cefaya Wî Diqede – 2) ;  İsyan/ Şoreş (Dema Ku Remzî Dimire Cefaya Wî Diqede – 3) ; Diaspora/Diyaspora (Dema Ku Remzî Dimire Cefaya Wî Diqede – 4) ; Üç Kafadar / Sê Hevalên Samîmî (Ocak 2020) ; İbret Ulu Tanrım / Mînak bigirin! Xwedayê min ê mezin! (Eylül 2020) ; Üç Kafadarın Dönüşü / Vegera Sê Hevalan Samîmî (Şubat 2022) ; Deniz’in Ütopyası (Yakında Çıkıyor). Hepsini yayınlayan Babıali Kitaplığı.