Arama motorları ve yapay zeka

Doksanların başlarında, Internet bu kadar uçsuz bucaksız değildi. Az sayıda büyük sitenin net üzerindeki hükümdarlığı da daha henüz oluşmamıştı. Orada burada küçük küçük adacıklar halinde çok sayıda site mevcuttu. Bu adacıklardaki veri miktarı bugünkü Internet’e kıyasla oldukça küçük olmasına rağmen adresine sahip olmadığınız bir içeriği bulmak kolay değildi. Arama motorları böyle bir dönemde gelişti. 1993 sonlarında hizmete açılan W3Catalog’u; Go, Infoseek, Yahoo!, Altavista ve Yandex gibi çeşitli arama motorları izledi. 1998’e gelindiğinde iki elin parmaklarından fazla arama motoruna sahip olmamıza rağmen hâlâ Internet’te aradığımız bilgiye ulaşmak kolay değildi.

Google arama motoru böyle bir dönemde hayatımıza girdi. Kusursuz olmasa da eldekilere kıyasla aradığınıza ulaşma ihtimalinizin daha yüksek olduğu, reklamlarla, üstünüze doğru fışkıran içeriklerle boğulmamış, basit, sade ve hızlı bir arama motoru… Bu özelikleri ile arama motoru pazarını hızla ele geçirmesi beklenmedik değildi. O gün bu gündür Google arama pazarının tartışmasız hakimi. Ancak arama motorunun aradan geçen 25 yılda kullanıcı deneyimi açısından ileri değil geri gittiğinin muhtemelen kullanan herkes farkındadır. Arama sonuçlarını işgal eden salt tıklama kazanma ya da dolandırıcılık amaçlı sonuçlar, reklamlar, ürün satanlar… Ne aradığınıza bağlı olarak arama sonuçlarının ilk sayfalarının hiçbir işinize yaramaması, tıklama tuzakları ile dolu olması ya da daha kötüsü sizi içinden çıkması zor bir dolandırıcılık kuyusuna itmesi en azından son beş altı yıldır Google arama motorunun rutini.

Farklı istatistiklere göre bir miktar değişiklik göstermekle birlikte Google’ın arama pazarındaki payı en düşük söyleyenlere göre bile yüzde 80’lerin üzerinde. Pazar analistlerinin en yakın rakibine biçtiği pay ise yüzde 3 ile yüzde 9 bandı arasında oynuyor. Kullanıcılar açısından bu alternatifsizlik halinin Google’ın arama motorunu kullanıcı deneyimini umursamadan şekillendirmesinde payı olduğu açık. Ne yaparsa yapsın kullanıcı kaybetmeyen bir arama motoru neden daha fazla reklam gösterip kârına kâr katmasın ki? Ya da aynı arama motoru neden spam içerikleri, tıklama tuzaklarını, dolandırıcılık amaçlı içerikleri engellemek için masraf yapsın?

Web’de arama bugün kullanıcılar açısından olmazsa olmaz bir işlev. Günümüzün baskın arama aracı olan Google’ın arama motoru, çağın teknolojik özelliklerinin epey gerisinde kalmış durumda. Gelişmekte olan ChatGPT ve benzeri üretken yapay zeka teknolojileri bu statükoyu değiştirme potansiyeli taşıyorlar.  DuckDuckGo, ChatGPT ve Vikipedi’den yararlanarak arama motoruna DuckAssist adı altında “anında yanıtlar” özelliğini ekledi. Yapay zeka destekli yeni Bing, bir ay gibi kısa bir sürede günlük 100 milyon aktif kullanıcı sayısına ulaştı. Arama pazarı için 100 milyon henüz küçük bir sayı olsa da pazarda son yıllardaki en dikkate değer değişikliklerden biri.

Bing’in kullanımındaki artış sürer mi, bu artış ivmelenir mi bunu henüz bilemiyoruz ancak işin kullanıcı deneyimi tarafında bugün Google’ın sunduğundan daha fazlasına ihtiyacımız olduğu açık: Aradığımızı reklama, tıklama tuzaklarına, dolandırıcılık amaçlı ilanlara ve sitelere en az maruz kalarak bulabilme. Bunu gerçekten sağlamaya kim talip olacak önümüzdeki günler bunu gösterecek.