Yas günlerinde Newroz

Newroz, Türkiye’de Kürt varlığını ve siyasal muhalefetini gösteren kitlesel bir kutlama. Tekçi devlet söylemine ve bu doğrultuda kalıcılaştırılmak istenen hegemonyaya karşı yükselen sese bağrını açan bu bayramda, Kürt halkının siyasal mücadelesinin temel dinamikleri, onun kültürel zenginliği üzerinden yansıtılıyor. Başta Diyarbakır olmak üzere tüm Newroz alanlarının sağladığı özgür ortamda bir yandan Kürtlük bilinci özgürce ifade edilirken, diğer yandan bir değerler manzumesi gelecek kuşaklara aktarılıyor.

Birbirine komşu dillerde Newroz, Nevruz, Noruz, Navrız ve daha nice farklı şekillerde söylenen kelimenin anlamı ‘yeni gün’. Ortadoğu ve Asya’nın pek çok ülkesinde doğanın uyanışı, bolluk ve bereket dilekleriyle bu tarihte karşılanıyor. Ülkeden ülkeye, dönemden döneme birbirinden farklı vurgularla kutlanıyor olsa da, ‘bereket’ dileği ve ‘yeniden başlangıç’  teması her zaman kutlamaların odak noktasında yer alıyor.

1970’lerin sonundan günümüze, Türkiye’de Kürt muhalefetinin siyasal tezlerinin halk içinde yaygınlaşmasında kritik bir işlevi olan Newroz kutlamaları, temel figürleri olan Kawa ve Dehak arasındaki mücadele teması ekseninde siyasal enerji üretmeye devam ediyor. Önceleri “teröristlerin bayramı” olarak nitelenip yasaklara ve saldırılara gerekçe yapılan kutlamanın zihinlerdeki yeri, zaman içinde giderek artan bir kitleselleşme ile dönüşmüş bulunuyor. Başlangıçta güvenlik aygıtının açık şiddet dili ile karşılanan Newroz, 1990’ların ortalarından itibaren devletin kültür bürokrasisi tarafından organize edilen ‘resmi’ Nevruz kutlamaları ile gölgelenmek isteniyor.

Newroz’un nasıl kutlanacağını devletin Kürtlere yönelik politikaları belirliyor. Çoğu zaman sudan gerekçelerle engellenmek istenilen; saldırıların, gözaltıların yaşandığı Newrozların yanı sıra 2015 yılında Diyarbakır Newroz alanında Abdullah Öcalan’ın yazdığı mektubun okunması örneğinde olduğu gibi iyimser arayışlar da unutulmuyor.

* * *

2023 Newroz’unun sloganı:  ‘Herder Newroz, her dem azadî’ / ‘Newroz ateşiyle özgürlüğe’. Geçtiğimiz günlerde Diyarbakır’da, 43 merkezde yapılacak yakılacak Newroz ateşinin 2023 depremlerinde hayatını kaybedenlere adanacağı açıklanmıştı. İlk Newroz ateşi 15 Mart’ta Hakkâri’nin Şemdinli ilçesinde yakıldı.

Aynı açıklamada 2023 Newroz’u “Mevcut iktidarı alaşağı etmenin müjdesi” olarak tanımlanırken, “Özgür demokratik Amed’in, demokratik Ankara’nın ön koşulu olduğu” ve deprem yıkımının yas ve öfkesinin Newroz alanlarına yansıtılacağı belirtilmişti. Toplantıda konuşan HDP Eş Genel Başkanı Pervin Buldan 2023 Newroz’unun “Bayram havasında değil ancak Newroz’un ruhuna uygun bir şekilde karşılayacağımızı özellikle belirtmek istiyorum.” dedi. 19 Mart Pazar günü düzenlenecek İstanbul kutlamasının deklarasyonunun açıklandığı toplantıda konuşan Mithat Sancar ise; “Bu Newroz, bizler için tarihi bir dönemeçte yeni yaşamı inşa etmenin de sesini yükselteceğimiz bir imkan olacaktır.” sözleriyle Newroz’un hem güncel önemine hem de tarihsel işlevine vurgu yaptı.

* * *

Başlangıcından bu yana, Newroz alanlarında Kürtlüğün temel değerlerinin ve güncel gündeminin sergilendiğini biliyoruz. Kürtlerin kolektif belleğinin Newroz’a emanet edildiğini ve bu yolla gelecek kuşaklara aktarıldığını görüyoruz. Ancak, 2023 Newroz’u depremlerde yitirilenlerin yasının tutulduğu ve sel felaketlerinde kayıpların verildiği bir dönemde gerçekleşiyor. Bu nedenle depremin 40. gününe denk gelen 17 Mart’ta kutlama yapılmadı.

Newroz’un her daim içinden geçilen dönemin toplumsal dinamiklerini ve siyasal yönelimini yansıtmakta olan geniş panosunda bu yıl seçim gündeminin önemli bir yer tutacağını tahmin etmek zor değil. Kürt halkının oylarının kritik bir öneme sahip olduğu ve fakat siyasal iradesinin sistemli bir biçimde göz ardı edildiği bu yılın Newroz’unda,  14 Mayıs seçimlerine ilişkin mesaj dikkatle izlenecek.

Belki bundan daha da önemlisi, 2023 Newroz’unun HDP binalarının abluka altında tutulduğu, partinin kapatılma tehdidinin sürdüğü, belediyelerinin kayyuma teslim edildiği, basın açıklamalarına bile saldırılan bir kesitte karşılanıyor oluşu. Newroz alanları Kürt siyasal muhalefetinin güncel hedeflerini ifade edebildiği sınırlı sayıdaki kitlesel mecralar olması nedeniyle de dikkatleri üzerinde toplayacak. HDP’nin derin yoksulluk koşullarında depremlerle gelen yıkımla sarsılan kitlelerin ızdırabını dindirmeye yönelik yaklaşımı izlenecek. Amedspor’a karşı tribünlerde açılan “Beyaz Toros” ve katil “Yeşil” posterlerinde son örneği gözlenen, 1990’ların faili meçhul cinayetlerine sahip çıkma pervasızlığı ve son aylarda giderek artan faşizan saldırılar da Newroz alanlarında yanıtlanmış olacak.

Hem kayıpların yasını, hem de gelecek umudunu yansıtacak Newroz meydanlarında buluşmak üzere, Newroz pîroz be!