Irak'ın işgali insanlık sınavıdır

Irak’a yönelik büyük saldırı ve işgal tam 20 yıl önce bugünlerde başladı. O günden bugüne Irak’ta yaşanan acılar anlatmakla bitmez. Bu acıların baş sorumlusu George W. Bush ve savaş ağaları olsa da, sorumluların listesi uzun mu uzun.

Eylül 2001 ardından Bush hükümeti tarafından başlatılan savaşların sonuçları ABD’de pek bilinmiyor. Ama bu bitmeyen savaşların hesabını tutmakla uğraşan bir avuç bilim insanı var. Böyle söylemek yanlış değil, çünkü ABD’de doğrudan veya dolaylı olarak savaş sektörü ve emperyalist çıkarlar için çalışan çok ama çok sayıdaki bilim insanı ile karşılaştırıldığında sayıları gerçekten çok küçük.

Önce Afganistan’da ve ardından Irak’ta savaş başlatılmasının maliyetini hesaplamaya çalışanların çoğu iktisatçı. Bu nedenle maliyet hesaplarını hep parayla ilişkilendirerek yapıyorlar. Bu hesapları yapmalarının temel amacı, savaşların korkunç maliyetini gözler önüne sermek ve akılcı bir siyaset üretilmesini sağlamak. Bu tür çabaların savaşları engellemeyeceğini, savaşların emperyalist siyasetin kaçınılmaz sonucu olduğunu düşünenler olsa da, yapılan maliyet hesaplarını bilmek ve akılda tutmakta yarar var.

Irak’ın işgali ardından yapılan en kapsamlı çalışma, Joseph Stiglitz ve Linda Bilmes’in 2008’de yayımlanan Üç Trilyonluk Savaş (The Three Trillion Dollar War) başlıklı kitabında bulunabilir. Stiglitz ve Bilmes’in hesaplarına göre, savaşın ekonomik maliyeti 12 sıfır içerecek denli büyük. Bu çok büyük sayıyı anlayabilmek için sıfırları ile birlikte yazmak gerekli: 3.000.000.000.000, yani 3 bin milyar dolar. Bu çalışmadan bağımsız olarak ABD Kongresi bünyesinde yapılan çalışmalarda yapılan tahminler de hep 12 sıfırlı sayılar içeren maliyetler içeriyordu.

Daha yakın dönemde Brown Üniversitesi’nde yapılan ve Eylül 2001 ardından başlatılan tüm savaşların farklı boyutlarını inceleyen bir dizi çalışma, ABD’nin Afganistan, Irak ve Suriye’de sürdürdüğü savaş siyasetinin sonuçlarının korkunç olduğunu gösteriyor. Geçtiğimiz hafta basına dağıtılan bulguların bir bölümü şöyle: Irak ve Suriye’deki savaşlar birlikte incelendiğinde, 550-600 bin kişinin öldüğü tahmin ediliyor. Sağlık sisteminin çökmesi, temiz su yokluğu gibi nedenlerle gerçekleşen önlenebilir ölümlerin bu sayının birkaç katına ulaştığı da belirtiliyor. Yaklaşık 7 milyon kişinin başka ülkelere sığındığı, 8 milyon kadar kişinin yerlerinden edildiği ve iç göç yaşadığı tahmin ediliyor.

Bu korkunç sayılar önemli olsa da, çekilen acıların anlaşılmasına yardımcı oldukları söylenemez. Irak’ın işgalinden çok önce, 1990’da uygulamaya konulan kapsamlı ambargonun Iraklı çocuklara yaşattığı acılar ve verdiği zarar bile henüz yeterince anlaşılmış değil.

Irak’ın işgali ve ardından Suriye’de başlatılan savaşın yarattığı keşmekeş ortamında ortaya çıkan IŞİD zulmünün çocuklara ne korkunç acılar yaşattığı, ne denli zarar verdiği de yeterince bilinmiyor. Sürekli yinelenen sayılar, yani milyonlar. 2016’da UNICEF tarafından yapılan açıklamalarda, IŞİD tarafından Irak’ta ele geçirilen bölgelerde yaklaşık 5 milyon çocuğun yaşadığı, yalnızca Musul’da yarım milyon kadar çocuğun bulunduğu belirtiliyordu.

Irak’ta yaşanan acıların baş sorumlularının hiçbiri hesap vermiş değil. Irak’ın işgaliyle ilişkili olarak Türkiye’de de verilmesi gereken hesaplar var. Milyonlarca insanın ölümüne yol açacak bir işgale katılmak isteyen AKP rejimi, mecliste yapılan oylamada Irak’a asker gönderilmesi için oy kullanan milletvekilleri, öldürülen Iraklılar için parmağını oynatmayan “has” Müslümanlar, IŞİD zulmüne ses çıkarmayan siyasal İslamcılar, her savaşa olanak olarak bakan inşaat ve ticaret şirketlerinin yöneticileri henüz hesap vermediler.

Irak’ın işgali, öncesi ve sonrasıyla, büyük bir insanlık sınavı gibi. Türkiye’de bu sınavı geçemeyenleri tanımak ve hiç unutmamak çok önemli. Çünkü onlar her sınavda insanlığa sırtlarını dönüyorlar. 6 Şubat depremlerinin ardından olduğu gibi…