‘Yeni nesil’ müesses nizam karşıtlığı

Arjantin’de bundan bir sene önce merkezi oluşturan partiler tarafından bir şaka olarak kabul edilen Javier Milei bugün 2023’te yapılacak başkanlık seçimleri için yapılan anketlerde önlerde yer alan adaylardan biri. Kendisini liberteryen bir ekonomist olarak tanımlayan Milei, gençler arasında hızla popüler hale gelerek bir anda başkanlık seçimleri için ciddiye alınan bir siyasetçi konuma geldi. Bayağı ve üstün körü parasalcı iktisat kuramlarına dayandırdığı ve Arjantin’in içinde bulunduğu ekonomik sorunları devletin ekonomiye sürekli olarak müdahale etmesine bağladığı videolar hızla sosyal medyada dolaşıma girdi ve gençler tarafından paylaşılır ve görünür hale geldi. Milei’e göre sol merkezi oluşturan Peronistler de, sağı oluşturan geleneksel partiler de Arjantin’in sorunlarına çare bulmaktan uzak ve ülkeyi bu iki kamptan kurtaracak yegane kişi de kendisi.

Saçlarını taramamakla övünen, taramadığı kabarık saçlarının peruk gibi gözükmesinden dolayı da taraftarlarının peruk takma ismini verdiği Milei, senatör maaşını her ay düzenlediği çekiliş ile birine hediye ederek geleneksel siyasetçi imajının dışına çıkmaya özen gösteriyor. Ülkenin farklı bölgelerine düzenlediği ziyaretlerde binlerce genç tarafından bir pop yıldızı gibi karşılanıyor, gençler ellerinde cep telefonları ile Milei’in konuşmasını sanki bir konser izliyor gibi kaydediyorlar. Konuşmaları bir stand upı andırıyor, özgürlüğün en temel konu olduğunu iddia ediyor, merkez bankasını ortadan kaldırmaktan, milli para olarak ABD dolarına geçmekten ve kamu harcamalarını radikal bir biçimde indirmekten bahsediyor. Bu enteresan karakteri, serbest piyasanın tam anlamıyla hakim olmasının tüm sorunları çözecek ve herkesi özgürleştirecek bir tılsım olduğunu iddia eden deri ceketli kabarık saçlı bir Mesih/celebrity olarak tanımlamak mümkün.

Hiç şüphesiz, Milei’in detaylı bir biçimde oluşturmaya çalıştırdığı karakter tesadüfi bir olgu değil. Bu karakter, apolitik kitlelerin, kullandığı ve özellikle gençlerin lümpenleşmesine katkıda bulunan yeni bir söylemin üzerinde sörf yapabilecek ve merkez siyaseti kademeli bir biçimde sağa ve aşırı sağa çekmeye çalışacak bir ideolojik aygıtın ürünü. Milei açık bir biçimde kültürel bir savaşın parçası olduğunu iddia ediyor. Geçtiğimiz kasım ayında Meksiko’da Eski Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro’nun oğlu Eduardo Bolsonaro’nun, Steve Bannon’ın, İspanya’dan Vox temsilcilerinin ve Latin Amerika’daki sağ ve aşırı sağ parti üyelerinin katıldığı bir konferansta Milei de Arjantin’i temsil etmek üzere katılmıştı. Bu bağlamda Milei’in üzerinde düşünülerek tasarlanmış personasının referans noktaları belli oluyor. Milei konferansın en ilgi çeken liderlerinden biriydi ve o günden bugüne tanınırlığını arttırarak bu ilginin hakkını veriyor.

Tarafsız ve merkez siyasetten uzakmış imajı vermeye çalışan bu yeni tarz siyasetçiler, sosyal medyanın yardımı ile de yüzeysel ve içi boş argümanları sürekli olarak tekrar ederek seçimlerde kritik başarılar elde edebiliyorlar. 2021 Şili başkanlık seçimlerinde Franco Parisi, Şili’ye ayak basmadan, kampanya bile yapmadan, tamamen ABD’de kalarak yüzde 12.8 oy almış ve seçimlerde üçüncü olmuştu. Hakkında cinsel taciz suçlamaları bulunan, borçları yüzünden tutuklama kararı olduğu için Şili’ye gelemeyen Parisi özellikle sosyal medyayı kullanan apolitik gençlerin ilgisini önemli ölçüde ‘ne sağdan ne soldan’ olan ve ‘müesses nizam’ karşıtı karakteri ile çekebilen ‘cool’ bir üçüncü tercih olmuştu. Şili’de 2019 toplumsal patlamasında yaşanan ve gençleri hızlı bir biçimde politikleştiren bir süreçte, Parisi aslında bir fren mekanizması işlevi görmüştü, seçimlerin ilk turunda Gabriel Boric’in ikinci sırada kalması ve ehlileştirilmesi için çok faydalı olmuştu.

Merkez siyasetle hiç alakası olmadığını, ideolojik bir duruş sergilemediklerini, yeni olduklarını iddia eden bu siyasi akımların, aslında merkez siyasetin kullanışlı birer aparatı oldukları ve hiçbir zaman rastlantısal olmadıkları açık. Bazen bir saman alevi gibi yükselip görevlerini tamamladıktan sonra kaybolabiliyorken, bazen ise daha kalıcı toplumsal etkileri olabiliyor. Asıl soru bu çok kullanışlı ve etkin yöntem ile nasıl mücadele edilebileceği?