Olimpik birader sizi izliyor

“Olimpiyatlara bir spor olayı demek, biber gazına gıda ürünü demekle eş değer.”
Los Angeles’tan bir OlimpiyataHayır aktivisti

Los Angeles’ta yıllardır kamuoyunu olimpiyatların yıkıcı yan etkilerine karşı uyaran OlimpiyataHayır hareketi bunu yaparken 1984 Los Angeles Yaz Oyunlarının derslerinden sıklıkla yararlanıyor. Bu köşede de daha önce işlediğimiz üzere 1984 LA, sadece Mike Davis’in vurguladığı gibi kent genelinde rantı önceleyen bir mutenalaştırma hareketinin “meşrulaştırıcısı” ve “kolaylaştırıcısı” değildi. Aynı zamanda “Artan güvenlik risklerine karşı önlem alma” adı altında Los Angeles Polis Departmanını (LAPD) reforme etme, yeniden yapılandırma, güçlendirme vesilesiydi. Bu “güçlendirme”, devasa bir para, silah ve personel akışının yanı sıra antidemokratik yasaların yürürlüğe girmesini de barındırıyordu ve nihayetinde 1992’de kenti kasıp kavuran isyanların koşullarını yarattı; bununla birlikte polis teşkilatı içinde, birbiriyle rekabete girecek kadar palazlanan çoğu uyuşturucu odaklı suç çeteleri ortaya çıktı. Bu geçmişin halk için yarattığı acı dersler hâlâ taze. Bu yüzden 2020 sonrası ABD’de güçlenen “Polise sağlanan mali kaynakları kesin” hareketine rağmen LAPD’nin bütçesinde 118 milyon dolarlık bir artışa gitmek istemesi masum karşılanmıyor. LAPD sadece önümüzdeki yıl için 780 yeni polis ve 2 yeni helikopterin de aralarında olduğu “yeni ciciler” talep ediyor. 2028 Olimpiyatları öncesi gözetleme sistemlerinin yoğunluğunun hızla artırılması da cabası. “LAPD’nin casusluk yapmasını önleyin” sloganıyla yürütülen mücadeleye karşı olimpiyatlar bahanesiyle “gözetleme faaliyetlerine” de yıllık 3 milyon doları aşkın yeni yatırımlar yapılmak isteniyor.

LA 2028 için hamleler sıklaşıyor ancak şu aralar esas gündem Paris 2024. Fransa halkı haftalardır Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un “emeklilik reformu”na karşı mücadele ederken 2024 Yaz Oyunları bahanesiyle çok ciddi sonuçları olabilecek bir yasa tasarısı parlamentodan geçirildi. Yoğun gündem içinde 577 milletvekilinden sadece 73’ünün katıldığı oylamayla Paris 2024 boyunca kentte yapay zekaya dayanan gözetleme sistemlerinin kullanılmasına onay verildi. Fransa’yı AB içerisinde yapay zeka odaklı gözetlemeyi yasal hale getiren ilk ülke yapan bu adım, Minas Michael Samatas’ın Atina 2004 için yaptığı “Süper Panoptikon” benzetmesini daha yaygın, agresif ve müdahaleci hale getirme riski taşıyor.

Macron, söz konusu teknoloji kullanılsaydı 2016’da Nice’te gerçekleşen kamyonlu terör saldırısının ve geçen yıl Şampiyonlar Ligi finalinde yaşanan güvenlik skandalının önüne geçilebileceğini savunuyor. Sistem, yapay zeka kullanılarak “şüpheli, tehlikeli davranışları” (izdiham riski dahil) ve nesneleri (örneğin sahipsiz bir çanta) tespit ettiğini iddia ediyor. Ancak tabii mesele bu kadar basit değil.

Olimpiyat tarihinden biliyoruz ki olimpiyatın yarattığı “olağanüstü hal” üzerinden harcanan her kuruşun, hayata geçirilen her politikanın, olimpiyat sonrasında da etkileri devam ediyor. Paris polisi, özellikle olimpiyat altyapısının büyük oranda inşa edildiği, emekçilerin yoğun olarak yaşadığı Saint Denis’e yerleştirilecek bu kameraları kullanmaya devam edecek. Protesto hareketleri hiç olmadığı kadar yakından gözlenecek, halk her zamankinden daha hızlı şekilde fişlenecek. Jacobin’e konuşan NUPES Milletvekili Elisa Martin, hükümetin bu adımla sadece kişisel hak ve özgürlükleri baskı altına almadığını, bu gözetleme sistemlerini Avrupa genelinde meşrulaştırmaya önayak olduğunu söylüyor. Access Now’dan Daniel Leufer, yapay zeka sisteminin demografik, etnik kategorizasyonun yanında “İnsanların hareketlerini, yürüyüşlerini, bağırışlarını dahi kayıt altına aldığını” belirtiyor. Phienas Rueckert’in haberinde görüşüne başvurulan Af Örgütünden Katia Roux da “Gözetlendiğini bilen insanların aynı şekilde hareket etmeyeceğine” dikkat çekiyor ve kitlesel otosansürün yaygınlaşacağını vurguluyor. Paris 2024 vesilesiyle hayata geçirilmek istenen uygulama, AB’nin yapay zeka merkezli gözetleme sistemlerini düzenlemeye hazırlandığı Yapay Zeka Yasası’yla da çelişiyor.

Haftalardır emekçilerin isyanlarıyla sarsılan Fransız rejimi, Paris 2024 vesilesiyle bu tip hareketlere çok daha etkili müdahale edebileceği bir fişleme diyarına dönüşmek istiyor. Güçlü bir muhalefet sergilenmezse uygulamanın iddia edildiği gibi olimpiyatlarla sınırlı kalmayacağını, önce Fransa sonra tüm Avrupa için norm haline geleceğini tahmin etmek zor değil.