İşveren işçinin çalışma süresini keyfine göre değiştiremez

SORU: Merhabalar. İyi günler. İstanbul’da özel bir otomotiv şirketinde 5 güvenlik görevlisiyiz. Şu anki çalışma sistemimizde 1 gündüz (12 saat), 2 gece üst üste (12 saat) ve 2 gün izin sisteminde çalışıyoruz. Yönetim değişti ve yeni gelen yönetim ve güvenlik şirketi bize şimdiki sistemden 1 gece daha fazla gelmemizi istiyor. Yani, 1 gündüz (12 Saat) 3 gece üst üste (12 saat) şeklinde değiştirmek istiyorlar. Bunun bizi zorlayacağını ve çalışma şeklimizin ağırlaşacağını beyan ettik ama bir karşılık bulamadık. Bu sistemi zorla uygulamaya çalışıyorlar. Acaba bize bir yol gösterebilir misiniz? Herhangi bir hak talep edebilir miyiz? Tek tarafli fesih gibi. Cevaplarsanız sevinirim. Teşekkür ederim.

CEVAP: İyi günler ve iyi bayramlar diliyorum. İş Kanunu’nun 63. maddesinde, çalışma süresinin haftada en çok 45 saat olacağı düzenlenmiştir. Bu emredici bir hüküm olup, iş yerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanacağı da maddede yer almaktadır. Vardiyalı çalışma sistemi de iş haftası esası üzerine kurulur. Vardiya halinde çalışma, mevzuatta postalar halinde çalışma olarak geçmektedir.

Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlenecektir. Yukarıda belirtilen halin dışında kalan ve işçi postaları ile yürütülen diğer işlerde 24 saatlik süre içinde çalıştırılacak işçi postaları sayısı, her bir işçi postasının çalışma süresi İş Kanunu’nun 63. maddesinin üçüncü fıkrasında öngörülen İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde belirtilen günlük çalışma süresini aşmayacak şekilde düzenlenmelidir. Yani, çalıştığınız iş yerinde yapılacak olan bu değişiklikle, sizin çalışma sürenizin uzaması söz konusu olmamalıdır.

İşveren vardiyalı çalışma sistemi de olsa, normal bir iş yerinde çalışma sistemi de olsa, işçinin çalışma süresini keyfine göre değiştiremez. Bu açıdan işveren İş Kanunu’nun 22. maddesinde yer alan çalışma koşullarında esaslı değişiklik olarak belirlenen çalışma saatlerini değiştirirken kurallara tabi kılınmıştır. Uygulamada Yargıtay bunun için bazı kriterler getirmiştir. Buna göre, işverenin yapmak istediği esaslı nitelikteki değişiklikler, işçinin çalışma koşullarını zorlaştırmamalıdır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 11.10. 2006 Tarihli 2006/9-613 esas 2006/644 sayılı kararında, “İş koşullarının değiştirilmesi yanında koşulların işçi aleyhine ağırlaştırılmasında işçinin rızası olmadan” bunun yapılmasını kanuna uygun nitelikte kabul etmemiştir.

Sizin durumunuzda önemli husus yapılan vardiya değişikliğinin neden yapılmasına ihtiyaç duyulduğu meselesinde toplanmaktadır. Örneğin, işverenin yönetim hakkı kapsamında, iş yerini kapatmaktansa, bu şekilde bir değişikliğe gidilmesi uygulamada da işverenin yönetim hakkı kapsamında kabul edilir ve iş yeri açısından feshin son çare olması ilkesi gibi koşulların olup olmadığı hususu da yargılama esnasında araştırılır. Dolayısıyla, iş yeriniz açısından eğer böyle bir durum söz konusu değilse, işveren çalışma koşullarındaki bu esaslı nitelikteki değişikliği ayrıca size yazılı olarak bildirmek zorundadır. Bu yasal şekle uygun olmayan ve işçi tarafından da altı iş günü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamayacaktır. Ancak, bu durumda da işveren, değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını veya fesih için başka bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı olarak açıklamak ve bildirim süresine uymak suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. İşveren işçiye kıdem tazminatını ödemekle yükümlüdür.

İşverenden gelen çalışma koşulunda esaslı değişiklik teklifini altı gün içerisinde yazılı olarak kabul etmez veya altı gün içinde suskun kalır kabul etmez ise işverenin teklifini reddetmiş sayılır ve eski çalışma koşulunda çalışmaya devam eder. Bu durumda iş sözleşmesi aynı koşullarla devam edecektir. İşveren, işçi teklifi reddetmesine karşın yapmış olduğu teklifte diretirse yani işçinin çalışma saatlerini artırırsa, bu durumda işçi İş Kanunu’nun 24/II (e) maddesi uyarınca iş akdini haklı nedenle feshedebilecektir.