Kaza değil cinayet: ‘İş kazalarını’ konu alan filmler (1)

Son bir iki haftada gazetemizde yer alan konuyla ilgili haberlere baktığımızda bile durumun, sonucun, gelinen noktanın çok ağır kötü, korkulası olduğunu fakat toplumun bu konuda ne kadar, ilgisiz, duyarsız suskun olduğunu görürüz.

Evrensel’e yansıyan son haberlerde yer alan bilgiler şöyleydi:

- Edirne’de fırtınada inşaatın devam ettiği fabrikada çatı yerinden koptu. 5 işçiden 3’ü, çatı parçalarıyla birlikte yaklaşık 12 metre yükseklikten düştü. Düşen 3 işçiden ağır yaralanıp hastanede tedaviye alınan İbrahim Özer, yaşamını yitirdi. (20 Haziran 2023)

- Karaman’da briket makinesine düşen işçi hayatını kaybetti. (19 Haziran 2023)

- Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından Derince’de yapılan üst geçitte çalıştığı sırada elektrik akımına kapılan Selçuk Gökbayrak yoğun bakımda yaşam mücadelesi veriyor. (19 Haziran 2023)

- Elazığ’da yük treni, tünelden geçerken tünelin içinde çalışma yapan 2 işçiye çarptı. (19 Haziran 2023)

- Samsun’da kömür deposunu yıkarken istinat duvarı üzerine çöken İşçi Mehmet Elik (52), hayatını kaybetti. (19 Haziran 2023)

- MKE roket ve patlayıcı fabrikasında patlama: 5 işçi yaşamını yitirdi. (10 Haziran 2023)

- Yalova Tersan tersanesinde, 1000 voltluk su hortumuyla yıkama yaparken hortumun çarpması sonucu Ahmet Kaya adlı işçi hayatını kaybetti. (16 Haziran 2023)

- Market Çalışanı Ahmet İkbal Açin, sağanak yağış nedeniyle iş yerinin damındaki su tıkanıklığını giderirken elektrik akımına kapılarak hayatını kaybetti. (15 Haziran 2023)

- İstanbul’un Zeytinburnu ilçesinde raylarda çalışma yapan Vedat Güçtekin adlı işçi Marmaray’ın çarpması sonucu hayatını kaybetti. (13 Haziran 2023)

Yaşananları ve haberlere yansıyabilenleri çoğaltmak mümkün. 08 Haziran 2023 tarihinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG), yılın ilk beş ayına ait iş cinayetleri raporunu yayımladı. Rapora göre, ilk beş ayda en az 730 işçinin, AKP’li yıllarda ise en az 31 bin 276 işçinin iş cinayetlerinde hayatını kaybettiği bilgisi yer alıyordu raporda. İSİG, yaptığı açıklamada “AKP/Cumhur İttifakının ‘istikrar ve güven’ ile inşa edeceği Türkiye yüzyılı vaadi işte bu. Ülkemizde hüküm süren durum bir ‘iş cinayetleri rejimi’nin varlığıdır. Soma, Davutpaşa, Ostim, Torunlar, Isparta, Düzce, Ermenek, Esenyurt, Erzurum, Samsun, Güllük, Elbistan, Şırnak, Dursunbey, Hendek, 3. havalimanı, Tuzla Tersaneleri, Kot Kumlama gibi birçok işçi katliamı bu dönemde meydana gelmiştir” bilgisine yer verdi.

İŞ KOLLARINA VE YAŞ GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI

2023 yılının ilk beş ayında yaşanan iş cinayetlerinin iş kollarına göre dağılımı: İnşaat, yol iş kolunda 118 işçi; tarım, orman iş kolunda 94 emekçi (27 işçi ve 67 çiftçi); taşımacılık iş kolunda 82 işçi; konaklama, eğlence iş kolunda 80 işçi; ticaret, büro, eğitim, sinema iş kolunda 49 emekçi; belediye, genel işler işkolunda 45 işçi; petrokimya, lastik iş kolunda 41 işçi; metal iş kolunda 38 işçi; sağlık, sosyal hizmetler iş kolunda 33 işçi; gıda, şeker iş kolunda 24 işçi; madencilik iş kolunda 20 işçi; savunma, güvenlik iş kolunda 16 işçi; tekstil, deri iş kolunda 15 işçi; enerji iş kolunda 15 işçi; gemi, tersane, deniz, liman iş kolunda 15 işçi; ağaç, kağıt iş kolunda 10 işçi; çimento, toprak, cam iş kolunda 6 işçi; basın, gazetecilik iş kolunda 3 işçi; banka, finans, sigorta iş kolunda 1 işçi; Elimizdeki veriler ışığında çalıştığı iş kolunu belirleyemediğimiz 27 işçi hayatını kaybetti.

2023 yılının ilk beş ayında iş cinayetlerinin yaş gruplarına göre dağılımı: 14 yaş ve altı 4 çocuk işçi, 15-17 yaş arası 7 çocuk/genç işçi, 18-29 yaş arası 153 işçi, 30-49 yaş arası 314 işçi, 50-64 yaş arası 156 işçi, 65 yaş ve üstü 36 işçi, Yaşını bilmediğimiz 60 işçi hayatını kaybetti.

Önlem almak, çözüm üretmek yerine yaşanan tüm bu acı felaketleri, kayıpları kadere ve fıtrata bağlayan bu iktidar döneminde” geliyorum diyen” facialar, iş cinayetleri ve işçi ölümleri çoğalarak sürüyor. “Oysa felaketlerin ve kazaların çoğunlukla kader olmadığı, eğer önceden gerekli önlemler alınabilirse bu felaketlerin önlenebileceği ya da en az hasarla atlatılabileceği bilimsel ve teknik olarak kanıtlanabilmiştir.(*) Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labor Organization ILO) verilerine göre iş yerlerinde meydana gelen ölümlerin üçte biri yaşanan iş kazaları sonucu olmaktadır.

İŞ KAZASI TANIMI

Ülkemizde, iş kazaları tanımı yapılırken 16 Haziran 2006 tarihinde 26200 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre:

a) Sigortalının iş yerinde bulunduğu sırada,

b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle iş yeri dışında,

c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak iş yeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

d) Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaydır maddeleri üzerinden kazaların çerçevesi tanımlanmaktadır.

Bu maddeleri esas alırsak, işverenler sadece üretim tesislerinin içerisinde değil aynı zamanda ulaşım gibi alanlardan da sorumludur. 2009 yılının 9 Eylül’ünde İstanbul, Çatalca’da yaşanan sel felaketi bu duruma en tipik örnektir. Bu selde toplamda 31 vatandaşımız hayatını kaybetmiştir. En trajik kayıp bir tekstil firmasının atölyesinde çalışan yedi kadın işçiyi taşıyan ve servis koşullarına uygunsuz olan bir minibüsün, sel suları arasında mahsur kalması ile ortaya çıkmıştır. Kapalı tipte, insan taşımaya uygunsuz, yük taşımaya yarayan minibüste bulunan yedi kadın işçi suların içeri dolmasıyla hayatlarını kaybetmişti.

- Haftaya iş kazalarını’ konu alan filmlerle devam edeceğiz

(*) Türkiye’de Yaşanan İş Kazaları ve İşçi Ölümleri: Kader mi Yoksa Kadercilik mi?

Ali Tolga Özden, Bülten, Mimarlar Odası Ankara Şubesi yayını, No: 98, s. 42-51, mayıs, 2012, Ankara