‘İşyeri uygulaması’nda işçi, aleyhine değişikliği kabul etmeyebilir

SORU: İyi günler. İşyerimizde evvelden beri sosyal hak olarak her yıl işçilere “1 ton kömür parası” ödenmektedir. Ancak bu şimdi 800 TL. gibi bir nevi yakacak yardımı olarak ödenmeye başlanmıştır. Oysa bir ton kömür 8-9 bin liradır. Evvelden beri kömür parası olarak ödenen yardımın işçinin onayı olmadan düşürülmesi, yahut yakacak parasına çevrilmesi mümkün müdür?

CEVAP: İyi günler. İşyeri uygulaması, işverenin yönetim hakkı kapsamında, kendi inisiyatifi ile işyerinde uyguladığı ve devam ettirdiği işçi lehine bir menfaatin sağlandığı yazılı olmayan anlaşma olarak tanımlanabilir. Burada önemli olan hususlardan biri işverenin, bunu herhangi bir sözleşmesel veya yasal yükümlülükten kaynaklanmadan sağlamasıdır. Bir uygulamanın işyeri uygulaması haline gelebilmesi için ne kadar süre geçmesi gerektiğine dair süre Yargıtay içtihatları ile tespit edilmiş ve buna göre Yargıtay, en az üç yıl istikrarlı ve düzenli bir şekilde bu uygulamanın yapılması gerektiğini belirtmiştir. Dolayısıyla sorunuzda belirtmiş olduğunuz evvelden beri ifadesi uzun bir zaman ifadesi olduğundan bahisle, işyerinizde yapılan bu ödeme bir işyeri uygulamasıdır.

İşyeri uygulaması haline gelen uygulamalar, işyerindeki çalışma koşullarının içinde değerlendirilmektedir. Çalışma koşulları iş sözleşmesi ile kararlaştırılan düzenlemeler ile yasa, tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen koşullar ile işyeri uygulamalarını da içermektedir. Çalışma koşullarında yapılacak olan bir değişikliğin ne şekilde yapılacağı ise İş Kanunu’nun 22. maddesinde düzenlenmektedir. 22. maddenin ilk cümlesinde bu değişikliğin ne şekilde yapılacağı yer almaktadır. Buna göre, “İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği ve benzeri kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir.” Daha önceki yazılarımızda da söylediğimiz üzere burada yer alan ‘esaslı değişiklik’ işçinin aleyhine olan bir durum ortaya çıkarmalıdır. Örneğin prim uygulamasının kaldırılması, bayram ödemesinin düşürülmesi gibi.

Sizin sorunuzda belirtmiş olduğunuz kömür parası ödemesi bir işyeri uygulamasıdır ve bu işyeri uygulaması haline gelen çalışma koşulunun değiştirilmesi, Kanun maddesinde de açıkça belirtildiği üzere ancak işçiye yazılı bir şekilde bildirilmesi ve işçinin altı iş günü içinde yazılı olarak kabul etmesi durumunda geçerli olacaktır. Aksi durum işçiyi bağlamayacaktır. Bu durumda da eski çalışma koşullarında çalışmaya işçi devam edecektir.

Sorunuzda belirtmiş olduğunuz 1 ton kömür parası ödemesinin ne zaman yakacak yardımı olarak 800 TL olarak ödenmeye başladığı hususu önemlidir. Örneğin bu 800 TL yakacak yardımı ödemesi bir süre devam etmiş ve işçi buna itiraz etmemiş ise, bu durumda açılacak olan bir davada mahkeme, iyi niyetli bir itiraz olup olmadığına da bakmaktadır. Dolayısıyla daha önce 8-9 bin olarak yapılan ödemenin bu şekilde indirilmesine karşı işçinin bunu kabul etmediğini yazılı bir şekilde ve en kısa sürede belirtmesi önemlidir.   

İşveren, işçi teklifi reddetmesine karşın yapmış olduğu teklifte diretirse yani ben bundan sonra 8 bin TL değil, 800 TL ödeyeceğim demesi halinde, bu durumda işçi İş Kanunu’nun 24/II (e) maddesi uyarınca iş akdini haklı nedenle feshedebilecektir.