Çocuklarla birlikte ne yapılmalı: Müzik, okul ve şehirler

Bir imparatorluk mirasında ve kocaman bir ülkede, sokağımızda, köyde, şehirde müziğin yeri nedir acaba? 

Benim bir orman/dağ köyündeki çocukluğum radyo ile, bataryası çok değerli olduğundan sabah akşam saatlerinde sınırlı süreyle haber kaynağı olarak dinlenen, önünde arkasında azıcık da olsa müzik de yer alan “TRT müziği” ile, düdük ağacından yaptığımız birkaç düdük/ köy kavalı ile, sonbahar aylarına doğru üç beş adet düğündeki davul zurna  ile sınırlı kaldı. Köyde birkaç kişide saz vardır, gençler arasında bazen saz çalınır. Ancak en talihsiz anım herhalde okullarla ilgili. İlkokulda İstiklal Marşı ve Dağ Başını Duman Almış marşı dışında müzik dersi yapmış mıydık, derslerde hiç drama oldu mu, olmadı mı, hatırlamıyorum. Ortaokulda bir müzik dersi gözüküyordu ama karşılığı neydi, doğru düzgün ders de icra da yapılmadığı gibi ne olduğunu hiçbir hoca da anlamamıştı. Bu ders okul müfredatında neden vardı, Türk’e İslam’a uygun düşer miydi, bilemedik. Müzik değil de ağır gelenek ve öğrenmeler olarak ezan ve yazın Kur’an kursunda azcık kıraat diyelim, mevlitleri ekleyelim. Sünni kültür, müziği pek desteklemiyor.

Müzik nedir acaba? Salt eğlence, boş zaman aracı mı ki, bu da çok önemlidir, ama müzik salt bu mu, salt marş, mevlit veya ilahi mi?

Aslında çocukluk anılarımla karışık müziğin bambaşka uzay zamanları da olduğu, çok da hayatın içinde olduğu yerler de olduğu anlaşılıyor.

ANNELERİN NİNNİLERİ

Hangimiz dinlemedik annemizden, “Uyusun da büyüsün, ninni, Eeee eee eee ee uyu yavrum ninni.” Annenin çocuğuyla ilişkisinin, çocuğun anneyle ilişkisinin en derin ve güzel yanlarından biri ses ve müzik olsa gerek.

ÇAPA VE İMECE TÜRKÜLERİ

En anlamlı müzik herhalde imecelerde kızların gelinlerin gün boyu tek neşeleri/ dayanmaları söyledikleri türküler sayılır. Kazmalar türkülerle iner kalkar, gün türkülerle geçer, mısır fasulye türkülerle büyür, harman türkülerle olur.

ÇOBANIN KAVALI

Çobanların da bütün yıl koyun kuzusu ile kavalı olur, anlamlı sözlere dair ses verse duyacak anlayacak kimse yok. Koyun kuzu ile geçen bütün yılın yalnızlığı kavalla, arada tek başına çığrılan uzun havalarla geçer.

DOĞANIN DERELERİN SESİ

Orman köylerinin suyu boldur. Su sesleri, kuş cıvıltıları bütün bir hayatın parçasıdır. Kıyı şehirlerinin dalga sesleri durmaz. Rüzgar da doğanın bir parçasıdır.

Bu sesler ne kadar müziktir, bu ayrı bir konu, ama doğanın suyun rüzgarın sesi, her şeyin bir de ses boyutu mu var, seslerin duygulardaki karakterimizdeki yeri nedir, okullar şehirler bunun neresindedir. Müzik salt ses midir, soru çok.

HER ŞEYİN BİR SESİ VAR

Partiler propaganda aracı olarak niye müzik kavgası yapmaktadır? Nasyonal sosyalistlerin müziği halkı ortak duygularda buluşturup ortak hedeflere doğru birleştirmede nasıl kullandığı, nasıl bir propaganda aracı haline getirdiği hatıramızda mı? 

Cumhuriyetin bando takımı alfabeye kadar marşlar, her devrim ve yenilik için bir marş hazırlıyor. Cumhuriyet biraz da bu bandoları, marşları ve baloları ile anılıyor. Yani müzik sadece faşizmin değil devrimlerin de bir parçası durumunda.

12 Eylül darbesini hangi müzikle eşleştirebiliriz?

Filmleri, dizileri, hatta tarikatları, dini toplulukları, duaları, ibadetleri müzikle eşleştirebilir miyiz?

AVM’NİN MÜZİĞİ VAR. SOKAĞIMIZIN, ŞEHRİMİZİN SESİ NE, MÜZİĞİ VAR MI?

Ana konuya geri dönelim, çocuklarla yazın ne yapabiliriz, çocuk ve insan gelişiminde müziğin yeri işlevi nedir?

Bu ana soruyla birlikte gelen soru; AVM’nin müziği var da hanemizin, sokağımızın, şehrimizin sesi müziği ne? Şehirlerimiz müzik dostu şehirler mi? Okullarımızda müzik yok da şehrimizde var mı? Müziğin olup olmaması, müziğin türü, müziğin süresi, ezgisi, güftesi, tek sesli çok sesli oluşu vuruşları, oktavları çocuk ve insan gelişiminde ne anlama geliyor? Ses ne anlama geliyor? Harmoni disharmoni ne anlama geliyor?

MÜZİK VE ÇOCUK GELİŞİMİ

Çukurova Üniversitesi Konservatuvar hocalarımızdan Hakan Çuhadar Hoca’ma soruyorum “Müzik çocuk gelişiminde neden önemlidir?​”

Hakan Çuhadar, “Hemencecik hemen her ilgili kişinin ifade ettiklerinden bir toparlama değerlendirme yaparsak, müziğin nice işlevi var” diye yanıtlıyor. “Müzik, çocuk gelişimi için oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Çocukların müzikle erken yaşlardan itibaren tanıştırılması ve müzikal deneyimler yaşamaları bir dizi fayda sağlar.” Öne çıkan işi işlevlerinden bazıları şu şekilde sayılabilir.

1-Dil gelişimi: Müzik, dil becerilerinin gelişimine katkıda bulunabilir. Çocuklar, şarkı sözlerini takip ederek ve ritimleri yakalayarak dil becerilerini geliştirirler. Şarkılar ve tekerlemeler, dilin ses, ritim ve tonunu anlamalarına yardımcı olur.

2-Duygusal gelişim: Müzik, duygusal ifadenin bir yolu olarak işlev görür. Müzik dinlemek ve yapmak, çocukların duygularını ifade etmelerine, öz güvenlerini artırmalarına ve kendilerini ifade etmelerine yardımcı olur. Ayrıca, müziğin melodisi ve ritmi, çocuklara sakinleşme ve rahatlama becerileri kazandırabilir.

3-Motor beceriler: Müzik, çocukların fiziksel koordinasyon ve motor becerilerinin gelişimine katkıda bulunur. Ritimli müzikle dans etmek veya müzik aletleri çalmak, çocukların vücut kontrolünü ve hareket kabiliyetini geliştirmelerine yardımcı olur.

4-Zihinsel gelişim, problem çözme: Müzik, çocukların beyin gelişimini destekler. Müziği dinlemek, notasını takip etmek veya enstrüman çalmak, matematiksel ve mantıksal düşünceyi teşvik edebilir. Müzik, çocukların problem çözme becerilerini ve yaratıcı düşünme yeteneklerini geliştirmelerine de katkıda bulunabilir.

5-Sosyal beceriler: Müzik, grup aktiviteleri ve müzikal etkinlikler aracılığıyla çocukların sosyal becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Müzik yapmak, çocuklara takım çalışması, iş birliği ve empati gibi önemli sosyal yetkinlikleri öğretir.

6-Kültürel farkındalık: Müzik, çocukları farklı kültürlere ve müzik türlerine maruz bırakarak kültürel farkındalıklarını artırır. Farklı müzik türleri ve ritimler, çocukların dünyanın çeşitliliğini ve zenginliğini anlamalarına yardımcı olur.”

Ses, söz, sesin söz kavram duygu ritim eş güdüm olması, ses ve müzikle ilgili daha pek çok şey sayılabilir.

MÜZİK, EĞİTİM VE ŞEHİR: SESSİZ RİTİMSİZ, EŞ GÜDÜMSÜZ SÖZ, ÇOCUK, ŞEHİR OLUR MU?

Müziksiz imece olur mu, kavalsız çobanlık olur mu, sazsız sözsüz divan olur mu, marşsız sefer olur mu, her biri farklı bir boyutu içeriyor. Müziksiz hane, sokak, şehir eksik bir şehir kalıyor.

Ses ve müzik hem doğanın hem insanın temel bir parçası, dahası insan için çok temel bir yeti, geliştirilmesi gereken bir yeti ve beceri. Bilinçli olarak konuya yaklaşılırsa ses sembolden de daha zor, daha soyut bir gelişim evresi. Müzik senfoni çok daha ilerisi, temel bir uygarlık durumu.

Müzik en azından 2 bin 500 yıllık süreçte eğitimin temel bir parçasıdır. Bizim eğitim sistemimizin bir parçası olabildi mi, medreselerde kıraat dersleri dışında, adı var kendisi yok sayılır. Oysa hem matematik, hem duyuş, hem motor hem de farklı organ ve zeka boyutlarının birlikte işlediği, konuşmadan işitmeye, diyalogdan tiyatro ve senfoniye, ritme, oyunlara, ağıttan heyecana hayatın her alanında ortak ve yüksek eş güdüm becerilerine çok boyutlu etkileri olan bir alandır, eğitimin en zengin unsurlarından biridir.

MÜZİK SEÇİMİ: STERİL MÜZİK

Müziği çok bilinçli olarak hayatımızın parçası haline getirmemiz gerekiyor, müzik tür ve seçimi de önemli bir yanı. Çuhadar Hoca’ma müzik seçimini de soruyorum. Yaş grupları itibarıyla bazı önerileri oluyor.

“0-4 yaş grubu için müzik seçimi ve dinleme süreci dikkatlice düşünülmelidir. Bu yaş aralığı için uygun müzik, çocuklar için sakinleştirici, eğlenceli ve ilgi çekici olmalıdır. Renkli, ritmik ve yavaş tempolu melodiler tercih edilmelidir. Ayrıca, şarkıların ve müziklerin çocukların yaş seviyelerine uygun olması önemlidir.

Hakan Çuhadar Hocam, müzik seçiminde ısrarla “steril müzik” konusuna vurgu yapıyor: “Ben steril müzik tanımı yapıyorum. Pek çok şeyi içeriyor gibi. Bach, Vivaldi, Mozart, Beethoven... Çaykovski, Strausslar... Çok var. Küçük çocuklar için örneğin Mozart’ın eserleri. Küçük yaşta çocukların dev eserleri çalabildiğine dikkat edelim. İyi müzikaller, senfoniler.”

Hakan Hocam gerek uygun müzik seçimleri gerekse bizzat müzik yetisi ve becerisinin geliştirilmesi, icrasının önemi ve nasıl geliştirilebileceğine dair daha pek çok ayrıntıdan söz ediyor.

Bunlara ileriki haftalarda değinmeye çalışacağım.

MÜZİK DOSTU ŞEHİRLER

Ses insanın insan oluşunun hem organik hem tinsel bir parçası. Seste müzikte sokaklarımız şehirlerimiz ne halde? Okullarımız ne halde? Devlet de belediyeler de her birimiz de ne haldeyiz? Şehrinde müziği olmayan, festival yasaklayan bir toplumun geleceği nasıl bir gelecek olacak acaba?

Resmi tüm ilgililere de belediyelere de çağrıdır: Şehirlerimizin sesi bol olsun, müzik dostu şehirler olsun.