‘Hayırsever’ patron

Türkiye gibi bir ülkede işçi olarak çalışıp da patronu hakkında olumlu düşüncelere sahip işçi sayısı fazla değildir. İşçiler için patron otoriteyi, baskıyı ve daha birçok olumsuzluğu ifade eder. İşçiler kendilerine verilenle yetindikleri, zam ve sosyal hak istemedikleri sürece sorun yoktur. İnsanca yaşayacak ücret ve çalışma koşulları talep ettiklerinde ise işten atılmak dahil çok sayıda baskı ve tehditle karşı karşıya kalırlar. 

Patronlar için işçiler, istediği zaman, istediği kadar, istediği ücretten çalıştırılabilen, istendiği zaman işten atılan, iş dışında hiçbir sosyal yaşamı olmayan bir köle, tüm yaşamı sadece çalışmak üzerine kurulmuş bir robot olarak görülüyor.

Yüksek enflasyon ve hayat pahalığı nedeniyle başta sanayi bölgeleri olmak üzere, ülkenin dört bir yanında işçiler düşük ücret dayatmasıyla karşı karşıyalar. Son olarak Gaziantep’te 2 bin tekstil işçisinin düşük zam dayatmasına karşı başlattığı iş bırakma eylemi, başından sonuna önemli derslerle dolu bir deneyim oldu.

Şireci Tekstil işçilerinin başlattığı iş bırakma eylemine patronun ilk tepkisi, işçileri hukuksuz şekilde işten çıkarmak olmuştu. İşçilerin işten çıkarmalar sonrasında birbirine kenetlenerek hareket etmeyi sürdürmesi ve yapılan eylemlerin ses getirmesi sonrasında eylemin bitirilmesi için girişimler başlatıldı. İktidar ve muhalefet cephesinden bazı milletvekilleri patron yanlısı açıklamalar yaparken, Gaziantep Milletvekili Sevda Karaca başından itibaren hep işçilerin ve mücadelelerinin içinde yer aldı.

Gaziantep Belediyesi Başkanı Fatma Şahin’in işçilere yaptığı konuşmada Şireci patronunu övmek adına söylediği sözler yabana atılacak gibi değildi. Fatma Şahin, patronun cami ve okul yaptıran, uyuşturucuyla mücadele eden, helal kazanç sağlayan ‘hayırsever’ bir iş adamı olduğunu, işçi ve işveren baba oğul olduğu sürece hiçbir sorun olmadığını, araya fitne sokmaya çalışanlar olduğunu iddia etti.

Fatma Şahin’in Şireci işçilerine hitaben söylediği ‘hayırsever patron’ ve ‘baba-oğul’ ilişkisi ile ilgili sözleri tarihsel kökleri olan, oldukça yaygın ve etkili bir düşünce tarzını ifade ediyor. Fransızca kökenli bir kelime olan patronun kelime anlamı ‘işveren’ olarak bilinse de aynı zamanda ‘koruyucu’ demek. Patronun bir anlamı da ‘koruyucu’ olmasına rağmen, zaman içinde tam tersi bir anlam kazanan başka bir kelime bulmak kolay değil.

Sanayi devrimi öncesinde atölye sistemi işçi ile patronun ‘iş birliğine’ dayanan bir yapıda olduğundan o dönem patronların işçilere babalık yaptığı, onları koruyup kolladığı düşüncesiyle ‘patron babadır’ sözü mecazi bir anlam ifade ediyordu. Kapitalizmin gösterdiği hızlı ve vahşi gelişimle birlikte, patronların hiç de işçileri koruyan, onların çıkarlarını gözeten kişiler olmadığı görüldü. Ama patron kelimesi, yarattığı olumsuz pratiğe inat, gerçekleri gizlemek için özellikle kullanılmaya devam etti. Kapitalistlere ya da patronlara, işçilere ‘ekmek verdiği’ için saygı duyulması gerektiği yönündeki çarpık düşünceler, o zamanlardan başlayıp günümüze kadar varlığını ve etkisini sürdürdü.  

Patronların emek sömürüsüyle elde ettikleri kazancın küçük bir bölümünü ‘hayırseverlik’ görüntüsü üzerinden perdelemesi büyük bir kandırmaca ve kafaları karıştırmaktan başka bir şey değil. Bir şeyin hak olarak tanınması ile hayır adı altında dağıtımı arasında önemli farklar var. O yüzden patronların ekonomik, toplumsal ve siyasal etkilerini genişletmek amacıyla yaptıkları ‘hayır hasenat’ işleri ilk bakışta hayırseverlik gibi sunulsa da söz konusu ‘hayır işleri’nin tamamının vergiden düşüldüğü, ekonomik ve siyasal nüfuz oluşturmak amacıyla yapıldığını hatırlatmak gerekiyor.