Yapay zeka, fikri mülkiyet ve gazetecilik

Üretici yapay zekalar ve geniş dil modellerinin artan kullanımı ile birlikte mesleki ve hukuki tartışmalar da artarak sürüyor. Bu haftanın dikkat çeken tartışmalarından biri New York Times’ın (NYT) ChatGPT’nin sahibi OpenAI’a karşı dava açmayı düşündüğünün sızmasıydı. NYT, bir süredir içeriklerinin fikri mülkiyet hakları üzerine OpenAI ile görüşmeler yürütüyordu. ChatGPT gibi geniş dil modelleri, Internet’teki pek çok kaynağı hem izinsiz olarak dil modellerinin eğitiminde kullanmıştı hem de kullanıcıların sorularına verdikleri yanıtlarda makaleleri özetleyerek yayınların kendi makaleleri ile yayınlara rakip olmaya başlamıştı. Bu durumun, kullanıcıların özetlere arama motorları aracılığıyla kolayca erişebilmesi nedeniyle, orijinal yayınların trafik kaybına yol açabileceği düşünülüyordu. NYT, bu nedenle gelir kaybını engellemek amacıyla OpenAI ile içeriklerinin lisanslanması için görüşmeler yürütüyordu. Görüşmelerde bir uzlaşıya ulaşılamamış olmalı ki NYT’nin içeriklerinin fikri mülkiyet haklarına aykırı şekilde kullanıldığı iddiası ile dava açmayı düşündüğü ortaya çıktı.

NYT’nin açmayı düşündüğü dava, bu alandaki ilk dava değil. Bu yılın başlarında, stok görsel sağlayıcısı Getty Images, fotoğraflarını izinsiz olarak kullandığı gerekçesiyle Stable Diffusion’ın sahibi Stability AI’a dava açmıştı. Henüz yapay zeka eğitiminde kullanılan içeriklerin adil kullanım sayılıp sayılamayacağına dair hukuki bir mutabakata varılamadığından davaların nasıl sonuçlanacağını öngörmek güç.

Getty Images davası ve olası NYT davası, geniş dil modelleri açısından ciddi sonuçlar doğurabilir. ABD’deki telif yasaları bilinçli bir telif ihlali için 150 bin dolara kadar para cezası öngörüyor. ChatGPT gibi modellerin eğitiminde on binlerce makale kullanıldığı düşünülürse, cezalar yüz milyonlarca doları bulabilir. Bu tür astronomik cezaların yanı sıra, yapay zeka şirketlerini daha da zorlayabilecek bir faktör, modellerinden telif ihlali yapılan verileri çıkarmak zorunda kalma olasılığı. “Makine unutması” olarak da anılan veri setinin bir kısmının modelden çıkartılması oldukça zorlu bir süreç. Eğer mevcut modeller üzerinde bu tür düzeltmeler yapılamazsa, yapay zeka şirketleri tüm modellerini sıfırdan, sadece kullanım izinleri alınan kaynaklarla eğitmek zorunda kalabilirler.

Diğer bir gelişme ise, gazetecilik standartları konusunda önemli bir rol oynayan Associated Press’in (AP), üretici yapay zekanın haber odalarında nasıl kullanılması gerektiğine dair bir yönerge yayımlamasıydı. AP’nin yönergesi, ses ve görüntülerde yapay zeka ile öğe ekleme ve çıkarma yapılmasını ve tümüyle yapay zeka tarafından üretilmiş içeriklerin yayımlanmasını yasaklıyor, yapay zeka kaynaklı içeriklerin doğrulanmasının gerekliliğine vurgu yapıyor. Yapay zeka üretimi materyallerin kullanımı konusunda epey kısıtlayıcı olsa da AP’nin yönergesinin gazetecilik açısından olumlu olduğunu söyleyebiliriz. Öte yandan ChatGPT ve benzeri sistemlerin kamunun erişimine açılmasından bu yana gazetecilik ilkeleri gibi bir dertleri olmayan pek çok sitenin bu sistemleri içerik üretimi için yoğun bir şekilde kullandığı, tümüyle yapay zeka tarafından üretilmiş haber sitelerinin ortaya çıktığı ve bu sitelerin büyük bir trafik aldığı gerçeği de önümüzde duruyor. Yapay zekanın gazetecilikte araç olarak kullanılması, yapay zeka üretimine dayalı sitelere karşı gazeteciliğe ne kadar avantaj kazandırabilir zaman içinde göreceğiz.