Hamas saldırısını Çin ve Küresel Güney nasıl karşıladı?

Yakın dönemin gündemi BRICS’in- özellikle Ortadoğu’ya doğru- genişlemesi ve G-20’nin -Ortadoğu odaklı- Hint-Avrupa Ekonomik Koridoru’yla verdiği tepkiydi. Ayrıca Çin’in ara buluculuk ettiği Suudi Arabistan-İran ilişkilerinin normalleşmesi, İsrail-Filistin ilişkilerini geliştirmek amacıyla Filistin Devlet Başkanı Abbas’ın Pekin’de ağırlanması, Suriye’nin Çin ara buluculuğuyla uluslararası diplomatik tanınırlık yolunda adım atması gibi diplomasi hamleleri, Çin’i Ortadoğu’nun siyasi ilişkilerinde etkili bir küresel aktör konumuna yaklaştırmışken cumartesi günü Hamas saldırısı yaşandı.

Çin, ana dış politika prensiplerinden biri olan iç işlerine müdahale etmeme kuralını uluslararası ara buluculuk yapmaya niyetlendiği durumlara da uyguluyor ve sadece devlet başkanları ve hükümetlerle görüşüyor. Filistin Devlet Başkanı Abbas’la ilişkileri sıkılaştırarak İsrail-Suudi Arabistan anlaşmasına karşı masada kalacağını düşünürken Hamas saldırısı yaşandı. Çin’in tepkisi pazar sabahı, şiddetin başlamasından 24 saat sonra geldi ve “İlgili tarafları sakin olmaya, itidalli davranmaya ve düşmanlıkları derhal sona erdirmeye” ve iki devletli çözüme çağırırken Hamas’ı ismiyle anmadı.

Öte yandan, devlet medyası dışındaki tartışmalarda Hamas’ın tarihçesine ve Suudi-İsrail anlaşmasına tavrına dair analizler vardı. Çin’in devletçi çizgisiyle bilinen muhafazakar medyasıysa İsrail istihbaratının güvenlik açığına odaklandı. Ortadoğu uzmanı Çinli akademisyenler, İsrail’in Hamas saldırısına topyekun bir kara savaşındansa sivillere yönelik saldırılarla karşılık vereceğini düşünüyor. Bu açıdan, bu yeni krizin sorumlusu olarak Ortadoğu’yu Çin’e bırakmak istemediği için Suudi Arabistan ile İsrail arasında uzlaşmayı teşvik etmek, Hint-Avrupa Ekonomik Koridoru’nun inşasını teşvik etmek gibi yöntemlerle bölgeye müdahale eden ve “Filistin’i yalnızlaştırmaya” çalışan ABD olarak görülüyor.

Son genişleme hamlesiyle Çin’in himayesine giren BRICS’in diğer üyeleriyse ortak bir tutum geliştirmekten uzaklar. Güney Afrika, Çin’e benzer bir şekilde saldırının temel nedeni olarak İsrail’in politikalarını işaret eder ve iki devletli çözüme çağrı yaparken, Hindistan ve Venezuela saldırıyı terörizm olarak tanımlayarak İsrail’e tam destek verdi. Brezilya ortada bir çizgi izleyerek iki devletli çözüme ulaşmak için uluslararası hukukun devreye sokulması çağrısında bulundu. Etiyopya kendi bir açıklama yapmazken merkezi Etiyopya’da olan ve G-20’de grup olarak varlığı yeni tanınmış olan Afrika Birliği, iki devletli çözüm ve Filistin halkının haklarının korunması yönünde bir açıklama yaptı. BRICS’e yeni katılan Ortadoğu ülkelerinden İran, Hamas’ı açıktan destekledi ve İsrail’le anlaşmanın arifesinde olan Suudi Arabistan esas suçlu olarak İsrail’i gösterdi. Diğer yeni üyelerden Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır, iki devletli çözüme çağrı yapıp sivillerin öldürülmesini kınadı.

Hamas saldırısı ve sonrasındaki gelişmeler Çin önderliğinde gelişmekte olan yeni Küresel Güney ittifakları için bir sınav olacak gibi duruyor.