Değişiklik, çalışma koşullarını ağırlaştırıyorsa işçinin rızası olmalı

SORU: 2 seneden beri çalışmakta olduğum firmada 4’lü vardiya sistemine geçiş olacağı söylendi. Ben bana verilen tebligatı imzalamadım. ‘İş sözleşmesinin vardiya sistemi ile çalışır’ı işaretledim. 4’lü vardiya sistemi şu şekilde; 5 gün çalışılıyor ve izin günleri hafta içine denk geliyor. Ne yapabilirim? Yardımcı olursanız sevinirim.

CEVAP: İş Kanunu’nun işin düzenlenmesi başlıklı 4. bölümünün ilk maddesi olan 63. maddesinde, çalışma süresinin haftada en çok 45 saat olacağı düzenlenmiştir. Bu 45 saatin de iş yerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanacağı da maddede yer almaktadır. İş Kanunu’nun 76. maddesinde de nitelikleri dolayısıyla devamlı çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına işçi postaları çalıştırılarak işletilen yahut nöbetleşe işçi postaları ile yapılan işlerde, çalışma sürelerine, hafta tatillerine ve gece çalışmalarına ve çalışma ortasındaki zorunlu dinlenmelere dair özel usul ve esasların, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak yönetmeliklerle düzenleneceği belirtilmiştir. Vardiya halinde çalışma, mevzuatta postalar halinde çalışma olarak geçmektedir.

Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlenecektir. Yukarıda belirtilen halin dışında kalan ve işçi postaları ile yürütülen diğer işlerde 24 saatlik süre içinde çalıştırılacak işçi postaları sayısı, her bir işçi postasının çalışma süresi İş Kanunu’nun 63. maddesinin üçüncü fıkrasında öngörülen İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde belirtilen günlük çalışma süresini aşmayacak şekilde düzenlenmelidir. Yani, çalıştığınız iş yerinde yapılacak olan bu değişiklikle, sizin çalışma sürenizin uzaması söz konusu olmamalıdır. Ayrıca, işçi postaları çalıştırılarak yürütülen bir işin posta sayısının arttırılması veya örneğin üç posta halinde çalışan iş yerlerinde günlük çalışma süresinin 7.5 saatin altında tespiti sonucunda çalışma sürelerindeki azalmış olması gibi durumlarda da, işçilerin ücretlerinde de bir indirim söz konusu olmamalıdır. Yani, sizin durumunuzda yapılacak olan bu vardiya değişimine bağlı olarak ücretinizde de bir azalma olmamalıdır.

İş Kanunu’nun 22. maddesinde yer alan çalışma koşullarında esaslı değişiklik, açısından uygulamada Yargıtay birtakım kriterler getirmiştir. Buna göre, işverenin yapmak istediği esaslı nitelikteki değişikliğin işçinin çalışma koşullarını zorlaştırması aranmaktadır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 11.10.2006 tarihli 2006/9-613 esas 2006/644 sayılı kararında, “İş koşullarının değiştirilmesi yanında koşulların işçi aleyhine ağırlaştırılmasında işçinin rızası olmadan” bunun yapılmasını kanuna uygun nitelikte kabul etmemiştir.

Sizin durumunuzda önemli husus yapılan vardiya değişikliğinin iş yeri koşullarında esaslı değişiklik olarak kabul edilip edilmeyeceği, yani yapılan değişikliğin sizin çalışma koşullarınızı ağırlaştırıp ağırlaştırmadığıdır. İşverenin yönetim hakkı kapsamında, örneğin, iş yerini kapatmaktansa, bu şekilde bir değişikliğe gidilmesi işverenin yönetim hakkı kapsamında kabul edilmekte ve iş yeri açısından feshin son çare olması gibi koşulların olup olmadığı hususu da yargılama esnasında araştırılmaktadır. Dolayısıyla, her vardiyalı çalışma şeklinin değiştirilmesi işçi açısından çalışma koşullarının ağırlaştırılması olarak otomatikman kabul edilmez. Vardiya değişikliği, çalışma koşullarınızı ağırlaştıracaksa, örneğin vardiya değişimi ile birlikte ücretleriniz de düşecekse, bu husus çalışma koşullarında esaslı değişiklik olarak kabul edilir.