Bir şimdiki zaman eylemi olarak Hrant Dink cinayeti

Gazeteci Hrant Dink’i genel yayın yönetmeni olduğu Agos Gazetesi önünde katleden Ogün Samast serbest bırakıldı. Eyleminin çok katmanlı tasarımına ve aldığı sistemli desteğe rağmen cezası “Tasarlayarak adam öldürmek” ve “Ruhsatsız silah bulundurmak” fiillerine daraltılarak verilen Samast’ın 22 yıl 10 aylık hapis cezası cinayetten 16 yıl sonra tamamlanmış oldu.

Gelen yoğun tepkiler üzerine Adalet Bakanlığı Samast’ın “Hapis cezasının alt haddinden uzaklaşılarak” verildiği, “Denetimli serbestlik hakkı 19 Şubat 2022 tarihinde dolmuş olmasına rağmen denetimli serbestlikten” yararlandırılmadığı, “Beş kez açık ceza infaz kurumuna ayrılma, iki kez de denetimli serbestlik talebi”nin reddedildiğini açıklayarak kendisini savundu. Açıklamaya cinayetin suç ortakları Yasin Hayal ve Erhan Tuncel’in 2040’larda tahliye edileceği eklenerek tepkiler yumuşatılmak istendi.

AK Parti Grup Başkan Vekili Leyla Şahin Usta, TBMM Genel Kurulunda tahliye kararını eleştiren milletvekillerine cevaben, Samast’ın “Serbest bırakılmasıyla ilgili özellikle iktidarın suçlanmasını doğru bulmuyorum. Tamamen hukuki bir süreç takip edilmiş, hukuki süreç gereği ertelenebilecek durumların hepsi uygulanmış”tır dedi. Sözleri Türkiye’de kanuni olan ile hukuki olan arasında giderek genişleyen açıyı görenleri acı acı gülümsetti.

Yoğunlaşan kamuoyu tepkisini azaltmak için, Ogün Samast hakkında “Silahlı terör örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlemek” üzerinden yeni bir iddianame hazırlandı.

* * *

‘Feme Cinayetleri’ Weimar Cumhuriyeti’nin hiperenflasyon, belirsizlik ve siyasal çatışmayla dolu başlangıç yıllarında, siyasal ortamı ‘gayrinizami’ bir biçimde düzenlemek amacıyla faşistler tarafından işlenen cinayetlerdi. Bir bölümü illegal yapılarda örgütlenmiş, bir bölümü spor kulüpleri ve masum görünüşlü dernekler içinde gizlenmiş unsurlar, 1919-1923 yılları arasında kendi amaçları önünde engel gördükleri yüzlerce yurttaşı, siyasetçiyi ve kanaat önderini katletti. Failleri herkesin bildiği “sır” olan sistemli cinayetlerle siyasal alan şekillendirildi.

Bahsi geçen cinayetlerin artmasında, yargının faşist katillere göz yumması önemli bir yer tuttu.1918-1919 Alman Devrimi’nin destekçileri ve eş zamanlı süreçte kurulan Bavyera Sovyet Cumhuriyeti’nin kurucuları eylemleri nedeniyle sert bir biçimde cezalandırılırken, Feme yargılamaları çoğunlukla hafif cezalarla ve sık verilen beraat kararlarıyla sonuçlandırıldı. ‘Vatan hainlerini cezalandırma’ ve ‘Adaleti yerine getirme’, Türkçe söylersek “Milli hassasiyeti galeyana gelmiş vatanseverlerin eylemleri” çerçevesinde şekillenen cinayetler, Nazi Partisinin yükselişine, II. Dünya Savaşı’nın ağır yıkımına ve Yahudi Soykırımı’na giden yolu açtı.

* * *

Tıpkı Rahip Santoro’nun katili gibi Ogün Samast’ın da yaşı nedeniyle cinayeti işlemek için seçilmesi bile örgütlü bir eylemin ispatıyken, katil örgüt üyeliğinden hüküm giymemişti. Adalete olan güveni derinden sarsan bu durum ve izleyen tahliye kararı vicdanları kanatmaya devam ediyor.

Hrant Dink’in zehirli milliyetçiliği hedef alan yazısının bilirkişi raporlarına ve Yargıtay Başsavcılığının aksi yöndeki görüşüne rağmen Yargıtay Ceza Genel Kurulu tarafından ‘Türklüğe hakaret’ olarak tanımlanışı, Samsun Otogarında gözaltına alındıktan sonra götürüldüğü karakolda Samast’la fotoğraf çektirmek için sıraya giren polislerin mide bulandıran tavırları, Samast’ın o dönemde “Silahlı terör örgütü üyeliği” ve “Anayasa’yı zorla değiştirme” maddelerinden yargılanmamış olması katilin tahliye edildiği 15 Kasım 2023’ten bu yana yeniden tartışılıyor.

“Bir gün mutlaka” diyerek adaletin yerine getirilmesi için mücadele etmek tabii ki boynumuzun borcu. Cinayetin soruşturma-yargılama aşamasındaki eksikliklerini ‘geçmiş zaman’ içinde kurulmuş cümlelerle tartışmak hafızaları tazelemek için gerekli olabilir; ancak ‘şimdiki zaman’ içinde sorulmuş ve sorulması gereken soruların da cevap beklediğini akıldan çıkarmamak gerekiyor. Konuyu teknik ayrıntılar çerçevesine sıkıştırmaya niyetli bürokratik söylemin pişkinliği, ‘şimdiki zaman’ içinde kurulmuş cümlelerle hesap sormayı çağırıyor.

‘Feme Cinayetleri’nin sonuçlarını unutmadan, Hrant Dink cinayetiyle neyin amaçlandığını ve katilin tahliyesinin siyasal anlamını teşhir etmek, sorumluluk listemizin en tepesinde duruyor. Rakel Dink’in yürek yakan cümlesiyle “Bir bebekten katil yaratan karanlığı” sonlandırmanın yolu, dünü bugüne bağlayabilmekten geçiyor.