Vatansızlığı vatan eylemek

Doğan Özgüden, yaşam boyu sevgi ve kavga arkadaşı, yoldaşı İnci Tuğsavul’un özyaşamını, çok boyutlu kavgasını kitaplaştırdı. Yazılarıyla, söyleşileri, fotoğrafları, grafikleri, hakkında yazılanlarla (Brüksel, 2023).

İnci Tuğsavul Özgüden, Türkiye’de sosyalizm ve sosyalizm mücadelesi tarihine güçlü iz bırakan kadınlardan. Hani ne derler, her güçlü erkeğin arkasında güçlü bir kadın vardır!

Belge yayınları editörü Sinan Savaş, Memnune Kayagil’in Dr. Hikmet Kıvılcımlı’nın kavga arkadaşı, Fatma Nudiye Yalçı’nın yaşamını Kadın, Komünist, Yoldaş alt başlığı altında kitaplaştırdığı çalışmasını yayınladıktan sonra, İnci Tuğsavul’a ilişkin Doğan Özgüden’in derlemesini yayına hazırlıyor. 

Doğan ve İnci Özgüden, Aziz Nesin’in Bakü’den getirdiği Sabiha Sertel’in  Roman Gibi başlıklı anılarını ANT yayınlarında yayınlamakla yayınlamakla, Türkiye’de anti komünizmin dayattığı tarihten silme çabasına önemli bir darbe indirmişti.

Daha sonra Türkiye’nin yeni bir tarihten silme operasyonundan sonra Belge editörü Ayşe Nur (Sarısözen)  Zarakolu tarafından yayınlanacaktı. Ve diğerleri Rosa Luxemburg’dan, Yelda’ya, Livia Rokach’tan Ayşe Hülya’ya, Maria Yordanidu’dan Zabel Yeseyan’a, Alime Mitap’tan Eva Groepler’e, Latife Fegan’dan Ayfer Coşkun’a, Gülçiçek Günel’den Füsun Erdoğan’a, Rigoberta Menchu’dan  Gün Benderli’ye,  Domitila’dan  Olga Benario’ya, Sacide Çekmeci’den  Ceylan Göllücü’ye, Kollantay’dan İngrid Strobl’a, Ayten Uyan ve diğerlerine…

Kuşaktan kuşağa bir kavganın sürmesi ne güzel, Sabihalardan, İncilere, İncilerden Ayşe Nurlara… Ayşe Nurlardan Çiğdem Materlere ve diğerlerine….

La luta continua!

ANT dergisi ve yayınları birçok ilke imzasını attı. Filistin sorunu hakkında ilk kitaptan, Che’nin, Mariguella’nın kitaplarına… Resmi ideoloji Kemalizmin tartışılmasına, Kürt sorununa ilklere imza attı. Ant Yayınları ve bu geleneği Çiğdem Özgüden Yöntem Yayınları ile sürdürdü. Yöntem’in İlk iki kitabını cezaevindeyken tercüme etmiştim. Henri Korevessis’in Yunan Cuntasının işkencelerini anlatan kitabını ve Af Örgütünün Yunanistan raporunu. İrlanda sorunu, Güney Afrika, Angola, Mozambik üzerine ilk kitapları Yöntem yayınlayacaktı.

İnci Tuğsavul müthiş bir gazete muhabiri idi. Sondaki albüme bakmak gerek. Cumhurbaşkanı Gürsel’in yanında dik yürüyüşü. Ve diğerleri…

İnci Özgüden sadece bir gazeteci değil, bir teknisyen, bir basım proleteri idi. Onun matbaa ustaları ile birlikte çalışmasını, dizgi ustaları ile birlikte kurşun satırlar üzerine eğilmesini, İsmail Cem’in getirttiği acaip kurşun harfler dizgi sistemi ile boğuşmasını hatırlıyorum. Ve usta grafikerliğini… Ve gitarla dop dolu çeçmiş bir günü sonlandırmasını.

O aynı zamanda Güneş Atölyelerinin tüm kıtalardan gelmiş insanlarının çok dilli öğretmenidir.

Basın Konseyinin kadim başkanı Oktay Ekşi, “İyi gazeteciydiler,  ama devrimciliği tercih ettiler” demişti. Ufak bir düzeltme: “devrimci gazeteciliği!”

Onlar hep gazeteci kaldılar ve hâlâ gazeteciler. Sabahın köründe bilgisayar başındalar hala. 

***

İnci Tuğsavul 1940’da Ankara’da doğdu. Gazeteciliğe, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde yüksek öğrenimini sürdürürken 1961 yılında Ankara’da Hür Vatan Gazetesi ve Kim Dergisi’nde başladı. Daha sonra Hareket (1962-63) ve Akşam (1963-66) gazetelerinde çalıştı. 1962’de Ankara Gazeteciler Sendikası, 1963’te İstanbul Gazeteciler Cemiyeti tarafından “Yılın Gazetecisi” ödülüne layık görüldü. İnci Tuğsavul ve eşi Doğan Özgüden 1967’de sosyalist haftalık dergi Ant’ı, 1968’de Ant Yayınları’nı kurarak 1971’ de sıkıyönetim tarafından kapatılıncaya kadar yönettiler.  Yazdıkları ve yayınladıkları yazılardan dolayı haklarında 50’den fazla dava açıldı. 300 yılı aşkın hapis cezası talebiyle tehdit edildiklerinden 1971 askeri darbesinden sonra Türkiye’den ayrıldılar. Avrupa’da diğer muhalif sürgünlerle birlikte 12 Mart döneminde Demokratik Direniş Hareketi’ni, 12 Eylül döneminde de Demokrasi İçin Birliği kurarak Cunta rejimlerine karşı kampanya yürüttüler. 1974’te Brüksel’de çeşitli dillerde Türkiye üzerine yayın yapan Info-Türk Ajansı’nı ve çok uluslu göçmen eğitim merkezi Güneş Atölyelerini kurdular.

İnci Tuğsavul ve eşi Doğan, yurt dışında yürüttükleri direniş çalışmalarından dolayı 1982’de Evren Cuntası tarafından Türk vatandaşlığından çıkartıldılar.  Ankara Gazeteciler Cemiyeti ve Ankara Gazeteciler Sendikası’nın eski üyesi olan İnci Tuğsavul halen Belçika’da Uluslararası Basın Cemiyeti (API)’nin üyesi.  Brüksel’de göçmen ve siyasal sürgünlerin haklarını savunma mücadelelerinde yer alan İnci Tuğsavul, 80’li yıllarda Etterbeek Belediyesi Göçmen İşçiler Danışma Meclisi’nde sorumluluk üstlendiği gibi Türkiyeli İşçiler Dayanışma Örgütü ve Türkiyeli İşçiler Kültür Merkezi’nde yöneticilik yaptı, saz dersleri verdi. Sürgünde Doğan Özgüden’le birlikte 2006 yılında İnsan Hakları Derneği’nin “Ayşe Nur Zarakolu Düşünce Özgürlüğü” ödülüne, 2014’te Belçika’daki Asuri, Ermeni, Kürt ve Türk demokratik örgütlerinin “İnsanlık Vatandaşları” ödülüne, 2015’te Türkiye Yayıncılar Birliği’nin “Düşünce ve İfade Özgürlüğü” ödülüne layık görüldü. Kendisinin İstanbul’da 1965’te yayınlanmış Müzik Rehberi, Brüksel’de 1984’te yayınlanmış Türkiyeli Göçmen Çocuklarının Eğitim Sorunları ve 1991’de yayınlanmış Türk Kadını isimli çalışmaları bulunuyor.