Zorunluluk olmadıkça işçilerin postaları değiştirilemez

SORU: Üç vardiya ile çalışan bir fabrikada çalışıyorum. Dört posta üç vardiya döndürüyoruz. Amirimiz istediği zaman postalardaki personeli diğer postalara kaydırıyor, vardiya değişikliği yapıyor. 4857 sayılı Kanun ile vardiya değişikliğine itiraz etme hakkım var mı?

CEVAP: İyi günler. İş Kanunu’nun işin düzenlenmesi başlıklı bölümünde yer alan 63. maddesi ile çalışma süresi haftada en çok 45 saat olarak düzenlenmiştir. Kanun’un 76. maddesinde, nitelikleri dolayısıyla devamlı çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına işçi postaları çalıştırılarak işletilen yahut nöbetleşe işçi postaları ile yapılan işlerde, çalışma sürelerine, hafta tatillerine ve gece çalışmalarına ve çalışma ortasındaki zorunlu dinlenmelere dair özel usul ve esasların yönetmeliklerle düzenleneceği belirtilmektedir.

Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde genel kural olarak posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak şekilde olacaktır. Bunun dışında kalan ve işçi postaları ile yürütülen diğer işlerde 24 saatlik süre içinde çalıştırılacak işçi postaları sayısı, her bir işçi postasının çalışma süresi günlük çalışma süresini aşmayacak şekilde düzenlenmelidir. Yani, çalıştığınız iş yerinde yapılan üçlü vardiya çalışma sistemi, sizin çalışma sürenizi uzatmamalıdır.

Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 3. maddesinde, işveren, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve bitirme saatlerini, postalar halinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek iş yerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmekle yükümlü kılınmıştır.

Ayrıca yönetmelik, çalışan işçilerin ne şekilde çalıştırılacağı hususunda da özel düzenlemeler içermektedir.

Örneğin yönetmeliğin 8. maddesinin birinci fıkrası, gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları çalıştırılarak yürütülen işlerde postaların en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmalarını düzenler.

Ayrıca, zorunluluk olmadıkça işçilerin postaları değiştirilemez. Yönetmelik ayrıca, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 69. maddesi uyarınca, gece çalışması nedeniyle sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işverenin, olanakların elverdiği ölçüde gündüz postasında durumuna uygun bir iş vermesini de düzenlemektedir.

İşin niteliği ve yürütümü, iş sağlığı ve güvenliği göz önünde tutularak, gece ve gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilecektir. Ayrıca, posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az 11 saat dinlendirilmeden çalıştırılamayacaklardır.

Ayrıca, Yargıtay, İş Kanunu’nun 22. maddesinde yer alan çalışma koşullarında esaslı değişiklik, açısından da uygulamada işverenin yapmak istediği esaslı nitelikteki değişikliğin işçinin çalışma koşullarını zorlaştırmasını aramaktadır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 11.10.2006 tarihli 2006/9-613 Esas 2006/644 sayılı kararında, “İş koşullarının değiştirilmesi yanında koşulların işçi aleyhine ağırlaştırılmasında işçinin rızası olmadan” bunun yapılmasını kanuna uygun nitelikte kabul etmemiştir.

Dolayısıyla sizin durumunuzda sorunuzda belirtmiş olduğunuz amiriniz söz konusu vardiya değişikliğini ancak yukarıda belirtilen emredici düzenlemelere uygun olarak yapabilecektir. Kendi istediğine göre işçinin vardiyasının değiştirilmesi söz konusu olamaz. Yapılan değişikliğin sizin çalışma koşullarınızı ağırlaştırması, sağlığınızı bozması, ilgili yönetmelik ve kanuna uygun şekilde olmaması durumunda, iş sözleşmenizin sizin tarafınızdan haklı olarak feshedilmesi söz konusu olacaktır. Ancak, bunun için öncelikle fesih hakkınızı kullanmadan önce bu durumu ispatlayabilmenize fayda sağlayan belgeleri de toplamanızı tavsiye ederim.