Uzay planları ve ağır yoksulluk

9 Şubat günü Dünyaya inişi gerçekleşen Türkiye’nin ilk Astronotu Alper Gezeravcı dün Türkiye’ye döndü. ABD’deki sağlık kontrollerinin ardından Cumhurbaşkanlığına ait uçakla Ankara Esenboğa Havalimanına gelen Gezeravcı’yı Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Türkiye Uzay Ajansı (TUA) Başkanı Yusuf Kıraç, TÜBİTAK Başkanı Hasan Mandal karşıladı. Türkiye’nin ikinci Astronotu Tuva Cihangir Atasever de oradaydı.

Aile üyeleriyle seyahat eden Gezeravcı’ya apronda 13 çocuk çiçek sundu. Gezeravcı da uzaya giderken yanında götürdüğü 13 Türk bayrağını çocuklara verdi. Üzerinde uzunca düşünüldüğü belli ve simgesel detaylarla yüklü olan sadece karşılama töreni değildi. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır ile birlikte mikrofon karşısına geçen Alper Gezeravcı’ya basın toplantısında sorulan ilk soru bir çocuk tarafından soruldu. Devamında TRT muhabiri ile başlayıp diğer iktidar yanlısı medya muhabirleri ile süren sorular beklendiği üzere sürpriz yanıtlara yol açmadı. Gezeravcı başarının tüm ekibe ve ekip çalışması zihniyetine ait olduğunun altını çizdi. “Uzaya turistik seyahat yaptığınızı söyleyenler var…” sorusunu(!?) yanıtlarken, seyahatin turistik olmadığını, aksine ekibin ABD’deki eğitim sürecinde övgü aldığını vurguladı.

Gezeravcı’ya sözü vermeden önce milli uzay programındaki hedeflere yönelik çalışmalara devam edeceklerine işaret eden Kacır’ın şu sözleri dikkat çekti:

"Milli Uzay Programı’mızda hedeflediğimiz doğrultuda, Ankara’da uzay teknoloji geliştirme bölgesi kuracağız. Uzay sanayisini geliştirecek, yılda 600 milyar dolara erişen küresel uzay ekonomisinden daha fazla pay alacağız. Uzaya bağımsız erişim programımızı sürdüreceğiz. Fırlatma roketleri geliştirmeye yönelik projelerimiz devam edecek, 2030 yılına dek, uluslararası iş birlikleriyle bir uzay limanı kuracağız. Ay programımızı gerçekleştireceğiz. Milli imkanlarla geliştirdiğimiz itki sistemine sahip, kendi mühendislerimizin ve bilim insanlarımızın tasarladığı ve ürettiği uzay aracıyla Ay’a erişeceğiz.” Kacır, bu iddialı sözlerinin ardından Gezeravcı’nın yakında çocuklarla buluşmak için 81 ili ziyaret edeceğini de haber verdi. 

***

Gündelik hayatımıza katkı getiren pek çok teknolojik gelişmenin uzay araştırmalarına dayandığı akılda tutulup, atılan adımın öneminin altının çizilmesi gerekiyor. Hiç şüphesiz Gezeravcı’nın uzaya çıkışı tarihsel bir dönüm noktası. Ancak, Erdoğan rejiminin siyasallaştırdığı proje sayısı unutulmadan ve yapılan iş asla küçümsenmeden bu uzay yolculuğunun hedef ve yürütülme biçiminin de sorgulanması gerekiyor.

Astronot başına çıkarılan ve 55 ile 70 milyon dolar arasında tahmin edilen faturanın ötesinde, Gezervacı’ya uzayda yaptırılan deneylerin neye göre kim tarafından seçildiğinin bilinmesi, bunların bilimsel katkısının bağımsız komisyonlarca denetlenmesi bir zorunluluk. Kacır’ın açıkladığı ve iktidar tarafından kontrol edilen medyada çok sayıda haber bülteni ve belgesele konu olan uzay hedeflerinin bu iş için özenle seçilmiş kadrolar dışındaki mekanizmalarla izlenmesi, uzay alanının da bir ayrıcalık ve yeni bir rant alanına dönüştürülmemesi için önemli. 

Gezeravcı’nın, başarının bireysel değil, Türkiye’deki her haneden birer çocuğun başarısı olduğunu söylemesi elbette çok değerli. Ancak, iktidarın siyasal amaçları için kamu kaynaklarını sınırsızca seferber edebildiği unutulmamalı. Dolayısıyla halkın tenceresinin boş olduğu gerçeğinin göz ardı edilmesine izin vermeden hem uzay çalışmalarını hem de Gezeravcı’nın 81 ilde çocuklarla buluşurken kuracağı dili yakından takip etmek gerekiyor.