Bir kombinezonun anatomisi

Satrançseverlerin en çok sevdiği konulardan biri kuşkusuz taktik hamlelerdir. Taktik hamlelerin arka arkaya gelmesi ile kazanmamızı sağlayan ya da kötü bir konumu berabere yapmamızı sağlayan hamle dizisine ise kombinezon diyoruz. Kombinezonlar, satranç oyununda gerçek bir sanat eseri gibi parlar. Her bir hamle, adeta birer fırça darbesi gibi stratejik bir ustalıkla yerine getirilir ve sonucunda izleyicileri ve rakipleri adeta büyüler. Kombinezonlar, satrançta stratejik düşüncenin, hesaplamanın ve yaratıcılığın en üst noktasıdır. Bir kombinezonun güzelliği, sadece hamlelerin doğruluğu ve etkinliği ile değil, aynı zamanda estetik bir görünüm sunmasıyla da ölçülür. İzleyicilere ve oyunculara, satranç oyununun sadece sportif bir rekabetten ibaret olmadığını, aynı zamanda bir sanat formu olduğunu da hatırlatır. Çatal, açmaz, şiş gibi çok bilinen taktiklerin dışında değirmen, hat, kare ya da alan boşaltma, kare doldurma, saptırma, bloklama, şah kalkanının parçalanması ve yol kesme gibi çok sayıda taktik hamle bulunur. Zaman zaman bahsettiğim ‘’yol kesme’’ taktiği ise basit görünmekle beraber oyun içinde bulunması en zor olanlarından biridir. Yol kesme taktiği tıpkı savaş sırasında düşmanın elektriğini kesmeye ya da ikmal yollarının havaya uçurulmasına benzer. Örnek bir konumla açıklayalım; Diyagramdaki konumda f7 karesi iki taşla korunduğu ve iki taşla hücum edildiği için hedef noktadır. Satrancın sihirli kelimesi ‘’eğer’’ ile başlayarak devam edelim. Eğer siyah vezir f7’yi korumasaydı beyaz vezir f7’yi alarak rakip şaha hücum edebilirdi.

Bu noktada rakip vezirin f7’ye giden ikmal hattına çok güçlü bir füze fırlatıp yolunu kapatmayı düşünmeliyiz.  Bu da bizi aşağıdaki diyagramda gördüğümüz 1.Kd7!! hamlesine götürür.

Kale d7 karesine giderek rakip vezirin f7 ile bağlantısını keserken aynı zamanda fil tarafından korunduğu için rakip veziri de tehdit etmektedir. Vezirin kaleyi alması durumunda ise siyah büyük bir materyal kaybı yaşayacak ve yavaş yavaş acı çekerek kaybedecektir. İşin ilginç tarafı ise kalenin rakip at ya da fil tarafından da alınabilmesidir. Ancak bu taşlardan herhangi biri ile alındığında da rakip vezirin f7 bağlantısı kesik kalacaktır. Örneğin aşağıdaki diyagramda olduğu gibi rakip fil kaleyi alırsa beyaz vezir güvenle f7’deki piyonu alarak şah çekebilecektir.

Bu durumda siyah şah zorunlu olarak h8 karesine gidecek hemen ardından gelen Fb5 hamlesi Vg8 mat tehdidi gerçekleştirecek. Diyagram.

Ama siyahlar Ag6 oynayarak Ka8 ile g8 karesini savunabilir görünüyor. Fakat şimdi tahtaya ikinci bir füze düşüyor.

Vg8 hamlesi inanılmaz bir hata gibi görünse de kare boşaltma ve kare doldurma temalarını aynı anda uygulayarak rakibin gözlerini kör eden bir hamle. Siyah kale zorunlu olarak veziri alıyor.

Kxg8’den sonra siyah vezirin bağlantısının kesildiği f7 karesi At için boşaltılmış diğer yandan g8 karesi siyah kale tarafından doldurulmuştur. Af7 hamlesi ile gelen mat literatürde boğmaca matı olarak bilinir ve tüm bu olayların en baştan tasarlanarak uygulanması satrancın güzelliğine dair en iyi örneklerden birini oluşturmaktadır.