Fazla çalışmaya katılmak istemeyen işçi, 30 gün öncesinden işverene yazılı olarak bildirim yaparak fazla çalışmaya katılmayabilir

SORU: Merhaba Devrim Hanım. Sizi bir konuda rahatsız edeceğim. Belirsiz iş sözleşmesi formunun özel şartlar bölümünde bir maddede şu yazıyor: “Personel, işverenin istemesi halinde fazla çalışma yapmayı peşinen kabul eder.” 

Bu yazı olmasına rağmen işveren bize her yılın başında fazla çalışma muvafakatnamesi dilekçesini imzalatıyor. 

İşverene dilekçe verip fazla çalışma yapmak istemediğimi beyan edeceğim ama sözleşmede fazla çalışmayı peşinen kabul ettiğim yazıyor Yine de fazla çalışma yapmama hakkına sahip olur muyum? 

Şimdiden teşekkür ederim emeklerinize. İyi günler dilerim.

CEVAP: Fazla mesai ya da kanunun ifadesi ile fazla çalışma haftalık 45 saati aşan çalışmalar olarak tanımlanmaktadır. Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir. Bu onay yazılı olarak alınır ve genellikle her yıl başlarında işçilere imzalatılan bir onay belgesi şeklinde düzenlenmekteydi.

İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”te yapılan bir değişiklik ile, yönetmeliğin fazla çalışma onayı ile ilgili düzenleme değiştirilmiş ve “Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay iş sözleşmesinin yapılması esnasında ya da bu ihtiyaç ortaya çıktığında alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapmak istemeyen işçi verdiği onayı otuz gün önceden işverene yazılı olarak bildirimde bulunmak kaydıyla geri alabilir” şeklinde düzenleme getirilmiştir.

Bu durum sizin sorunuzda belirttiğiniz üzere genellikle iş sözleşmelerine konulan matbu ifadeler ile düzenlenmektedir. Ancak, işçi ve işveren arasında imzalanan sözleşmelerin tarafların karşılıklı tartışması sonucu ortaklaştıkları bir sözleşme değil aksine işe alındığı zaman işçiye imzalatılan matbu sözleşmeler halindedir.  

Dolayısıyla, genel işlem koşulları şeklinde sözleşme yapılırken işverenin çok sayıdaki benzer sözleşmede kullanmak amacıyla önceden tek başına hazırlayarak işçiye sunduğu bu tür sözleşmede işçi birçok hususa imza atmak durumundadır. Örneğin fazla çalışma yapmak istememesine rağmen bu tür sözleşme ile buna onay vermek gibi. Bu durumda da işçi yukarıda yönetmelikte belirtildiği üzere, işverene, 30 gün öncesinden yazılı bildirimde bulunarak sözleşme ile verdiği fazla çalışma yapmasına dair onayını geri alabilecektir.  

İşverenin yine de her yıl işçiye onay formu imzalatması durumunda ise, işçinin fazla mesai onay formunu imzalamamış olması işverene haklı nedenle iş akdinin feshi imkanı tanımayacaktır. Ancak, işçi fazla çalışma yapmak için onay vermesine rağmen ve herhangi bir yazılı bildirimde bulunmamış ise, haklı bir mazereti de yoksa iş yerinde uygulanmakta olan fazla çalışmaya katılmak zorundadır. Aksi durum, işverene haklı nedenle fesih olanağı verebilecektir. Dolayısıyla, fazla çalışmaya hangi gerekçelerle katılmak istemediğinizi 30 gün öncesinden işverene yazılı olarak bildirmeniz durumunda işveren sizi fazla çalışma yapmaya zorlayamayacaktır veya bu gerekçe ile iş sözleşmenizi haklı nedenle feshedemeyecektir.