Yakındaki uzak, uzaktaki yakın: Tıbbın girdabı

Bakmak, görmek, koku almak, sorup dinlemek ve gereğinde dokunmakla; hasılı diyalogla başlar her tıbbi muayene.

Daha muayene kapısından girmeden çınlayan ‘Çabuk olun lütfen’ sesi, sağlıksız bir muayenenin ilk belirtisidir. Oysa hastanın kendi doğallığında yürüyüşü, hızı, beden duruşu, mekan uyumu en dolayımsız ve hızlı, ek maliyeti olmayan tanı araçlarıdır.

Bu çabukluk meselesi tek taraflı değildir. Patrondan azar işitmek varsa işin ucunda, refakatçiniz bir yük olarak görüyorsa sizi, yeterince oturma alanı olmayan polikliniklerde tekerlekli sandalyeyi araçsallaştırıyorsanız, kendi elinizle su taşırsınız tanı gecikmelerine.

Havalandırması olmayan, kokuların karıştığı her muayene odası, bir diğer temel tanı aracını ortadan kaldırır: Koku. Hasta kokusu bazen hayat kurtarır. Misal aseton kokan bir nefes, komaya ramak kalmış bir şeker hastalığının en hızlı tanı aracıdır.

Nicedir hekimlerin yüzü tam zamanlı hastaya dönük değil. Bilgisayarlara veri işleme yükümlülüğü, tıbbi muayenenin temeli inspeksiyon yani bakmak ve görmek edimini sekteye uğratıyor. Bazen ellerdeki anlık bir titremeyi görmek nörolojik ciddi bir hastalığın erken bulgusudur oysa.

Sonra sormak ve dinlemekle sürer her bir muayene. Tüm bunlar geleneksel hekimliğin esasları. Nicedir sağlık hakkının piyasalaştırılması ile sekteye uğradı. Denebilir ki hasta nezdinde, hekimliği yakındaki uzağa evirdi adım adım.

Şimdilerde tıp tarihinin en keskin virajına tanıklık ediyoruz: Bir yanda yarı muayene edici olarak yapay zeka diğer yanda Covid pandemisi ile daha da alan bulan ve uzaktan hasta muayenesini de kapsayan teletıp uygulamaları.

Dün, 7 Nisan Dünya Sağlık Günü’ydü. Bu güne atfen Dünya Sağlık Örgütü (WHO), insanların sağlıkla ilgili sorularına şimdilik sekiz dilde yardımcı olacak bir yapay zeka aracını kullanıma sundu:  "SARAH."

Türkçe açılımı ‘Sağlık için Akıllı Yapay Zeka Kaynak Asistanı' olan bu yeni yapay zeka yazılımı, kullanıcıların gerçek zamanlı olarak yanıtlıyor. WHO Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus"Sağlığın geleceği dijitaldir. SARAH bize yapay zekanın gelecekte sağlık bilgilerine erişimi daha interaktif bir şekilde iyileştirmek için nasıl kullanılabileceğine dair bir fikir veriyor" demekte.

Büyük hastane zincirlerinin bilbordlarda uzaktan muayene reklamları başladı nicedir.

Hasılı uzaktaki yakın, yakındaki uzak tıbbın yeni girdabı. Bakalım hem hastalar hem hekimler bu girdaptan birlikte çıkabilecek mi?

Aslında yaşam biçimlerimiz giderek ‘yapay’ bir organımıza dönüşen cep telefonları ile zaten böyle değil miydi? Yanı başımızdakileri uzak, sosyal medya ile uzağı yakın kılmadık mı nicedir?

Bir insanı sanki karşımızdaymış gibi görmemizi sağlayacak üç boyutlu yansıtma teknolojisi hologram, ileride görüntülü konuşma araçlarının yerini alacağa benziyor. İşte o zaman ‘uzaktan muayene’ için nasıl bir isimlendirme yapılacak birlikte göreceğiz.

Teknoloji BT, MRG, ultrason vb. ile hekimliğin palpasyon yani elle muayene yeteneğine üstünlük sağladı son çeyrek asırda. Bakmak, görmek yani inspekyon, koku ayrımı, yürüyüş ve beden analizi, kalp ve akciğer seslerini yorumlamak da yapay zeka ile artık mümkün.

Denebilir ki öngörülemez bir gelecekte bir meslek olarak geleneksel hekimlik tarihe karışacak. Ne dersiniz?

Sağlıcakla kalın.