Çocuk emeği ve Kigali Bildirgesi

Çalışan Çocuklar ve Gençler Küresel Buluşması, 16 ülkeden temsilcilerin katılımıyla Ocak 2023’de Kigali’de (Ruanda) gerçekleştirildi. Katılımcılar öneri ve taleplerini, “Bizim Dünyamız, Bizim Sesimiz” başlıklı bir bildirgeyle dünyaya duyurdular. Beş ara başlık içeren bildirgeyi –hemen 1 Mayıs ardından okuyabilmeniz için– kısaltarak Türkçeye çevirdim.

***

Yoksulluk

Yoksulluk ve sömürü birbirini besler. Ailelerimizin çocuklarının temel gereksinimlerini karşılayabilmeleri için yoksulluk ve sömürü ortadan kaldırılmalıdır.

İklim krizi, göç, yerinden edilme, salgınlar, çatışmalar, çevresel tahribat vb. bizler için yeni sorunlar üretiyor. Pandemi gibi durumlarda, yetişkinler ve çocuklar için sosyal koruma da dâhil olmak üzere adil paylaşım için haklar güvence altına alınmalı; herkes aşılara ve sağlık hizmetlerine erişebilmelidir.

Ana babalara ve çocuklara bakan diğer kişilere, nerede yaşarlarsa yaşasınlar, yeterli ve istikrarlı iş ve mesleki beceri eğitimi olanağı sağlanmalıdır. Aileler için uygun barınma ve arazi hakları sağlanmalıdır. Ayrıca, çocukların gelişebilmesi için daha fazla oyun, eğlence ve dinlenme alanına gereksinim var.

Eğitim

Salgın gibi durumlar dâhil her zaman eğitim hakkımıza saygı gösterilmesini istiyoruz. Ücretsiz, esnek, erişilebilir, şiddet ve ayrımcılık içermeyen, çocuk dostu eğitim istiyoruz. Eğitim, dijital beceriler de dâhil olmak üzere önemli beceriler kazandırmalıdır. Eğitim hakkı tüm çocuklar içindir; engelli olan, resmi dilleri bilmeyen veya internete erişimi olmayan çocukları da kapsamalıdır.

İklim adaleti ve toprak anaya saygı konularında tüm topluma yönelik eğitimi artırmak istiyoruz. Çocuk hakları ve sömürüsü konusunda yaygın eğitim istiyoruz.

Okula gitmeyen çocukların yeniden okula kaydedilmesi için daha fazla çaba sarf edilmesini; çocukların okula gitmesini engelleyen ayrımcılık, şiddet ve okul harçları gibi etkenlerin ortadan kaldırılmasını istiyoruz.

Sömürülmeden çalışma

Sömürüye karşı korunma hakkımıza saygı gösterilmesini istiyoruz. Çok ağır, düşük ücretli, zararlı veya riskli koşullarda çalışmak istemiyoruz. Erkek çocuklar ağır işlerde, kız çocuklar ise ev işlerinde -hem de saatler boyunca, hiçbir ücret almadan- çalışma riskiyle karşı karşıyalar.

Ancak, çocuk emeğinin her türüne karşı değiliz. Ailelerimize destek olmak, beceri edinmek, para kazanmak, temel gereksinimlerimizi karşılamak ve kültürlerimize saygı göstermek için yaşımıza ve kapasitemize uygun işler yapmak istiyoruz. Bu işler güvenli olmalı, adil bir şekilde ücretlendirilmeli, çalışmak, dinlenmek ve oynamak için yeterli zamana izin vermelidir.

Birçoğumuz ailelerimize katkıda bulunmaktan gurur duyuyor ve yaptığımız işe değer verilmesini istiyoruz. Çalışmak bize hayatlarımızı onurlu bir şekilde sürdürme, ailelerimize destek olma ve aynı zamanda kültürümüzü sürdürerek okula devam etme olanağı sağlıyor. Öte yandan, çocuk işçiliği ve sömürüsüne karşı mevcut yasalar her yerde uygulanmalı; çalışma koşulları iyileştirilmelidir.

Söz hakkı

Hayatımızı etkileyen tüm konularda sesimizi duyurmak ve ciddiye alınmak hakkına sahibiz. Her düzeyde kararlara katılmak istiyoruz. Buna gerçekten gereksinimimiz var. Ana babalar, öğretmenler, işverenler, siyasetçiler, yetkililer, ulusal ve uluslararası kurumlar da dâhil olmak üzere tüm politika yapıcılar tarafından ciddiye alınmak istiyoruz. Ama sesimizin duyulması yeterli değil; yetişkinlerin söylediklerimize uygun hareket etmelerini bekliyoruz.

Bizi ilgilendiren politikalar ve yasalar hakkında bilgilendirilmek; bunların şekillendirilmesinde ve izlenmesinde rol oynamak; uygulamaları koşullarımıza, gereksinimlerimize ve isteklerimize uygun kılmak istiyoruz.

Bizler birer yurttaş olarak görülmek istiyoruz. Yetişkinler, bizleri gezegenimizin korunması ve sürdürülmesine katkı yapacak etkin bireyler olarak görmeliler.

Şiddet ve ayrımcılık

Her türlü şiddet ve ayrımcılıktan korunma hakkımıza saygı duyulmasını ve her durumda adil muamele görmek istiyoruz. Evde, okulda, sokakta ve işyerinde şiddetin farklı biçimlerine (fiziksel, duygusal ve cinsel) ve zorbalığa maruz kalıyoruz. Çalışan tüm çocuklar cinsel ve fiziksel taciz riski altındadır. Birçok yerde tehlikeler, engelli çocuklar ve kız çocukları için daha fazladır. Bizi koruması gereken polis vb. yetkililerden de şiddet ve ayrımcılık görüyoruz. Polis haklarımıza saygı göstermeli ve korumalıdır. Engelli çocuklar da dâhil olmak üzere herkes için çocuk dostu bir adalet sistemine gereksinim var.