Patron işçiler arasında ayrımcılık yapamaz

SORU: Merhabalar, ben bir anonim şirketinde proje yöneticisi olarak çalışıyorum. İş yerinde üç kişiyiz ve üçümüz de aynı işi yapıyoruz. Fakat bana 17 bin TL, onlara ise 27 bin 800 TL ücret ödeniyor. Ve diğer çalışanlar 4 bin artı yemek desteği alıyor. Ben de talep ettim fakat reddedildi. Bundan dolayı sözleşmemi feshedebilir ve tazminat alabilir miyim? Ayrıca, 1 Haziran 2017 işe başlama tarihi fakat bizden habersiz olarak kovid 19 sürecinde SGK primi yatırılmadı. İş çıkışı da olmadı, işe geldik o süreçte. Yani 1 yıllık zararımız da var. Bunu da talep edebilir miyim? İyi çalışmalar.

CEVAP: İyi günler diler ve ilginize teşekkür ederim. İş hukuku açısından eşit davranma ilkesi işverenin, işçilerine karşı keyfi davranışlarda bulunmasını yasaklayan, eşit durumda bulunan işçilere farklı uygulamalarda bulunmasını engelleyen bir düzenlemedir. Genel anlamda eşit davranma yükümlülüğü denildiğinde eşit menfaat sağlamaktan ziyade keyfi ve subjektif nedenlerle ayrımcılık yapmama yükümlülüğü anlamını taşımaktadır. İş Kanunu 5. maddesi ile işverene işçilere eşit davranma yükümlülüğü getirmiş ve haklı bir neden olmadıkça ayrımcılık yasağı getirmiştir.

İş Kanunu’nun 5. maddesi şu şekildedir: “İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz. İşveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmi süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz. İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz. Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz.”

Kanunun bu açık hükmüne göre, işveren iş yerinde işçilerine ayrımcılık yapamaz ve eşit davranma yükümlülüğüne uymak zorundadır. İşveren, işçileri arasında ayrım yapıyor ve eşit davranmıyor ise işçiler iş sözleşmelerini haklı nedenle feshedebilir ve bu husus işçi açısından iş sözleşmesinin haklı nedenle bir feshi olacağı için kıdem tazminatını almaya hak kazanır. Ancak iş yerinde işverenin ayrımcılık uyguladığını, eşit davranma yükümlülüğüne uymadığını ispat yükü bunu iddia eden işçi üzerindedir. İşçinin bu gerekçe ile iş sözleşmesini feshetmesi durumunda, ayrıca, kanunun 5. maddesinin 6. fıkrası gereğince işçi açısından eşit davranma borcunun ihlaline dair verilen eşit davranmama tazminatına da hak kazandıracaktır.

Ancak, eşit davranma borcu, işverenin mutlak olarak tüm işçilere eşit olarak davranması anlamına gelmez. Aynı veya benzer nitelikteki işçiler açısından ancak işverenin eşit davranma borcu söz konusudur. İşçilerin yaptıkları işin niteliği, uzmanlığı, öğrenimi, kıdemi, çalışkanlığı gibi nedenlerle işveren tarafından farklı uygulamalara tabi tutulması, ücret, prim veya sosyal haklar konusunda farklılık bulunması eşit davranma borcuna aykırılık teşkil etmeyecektir. Eşit davranma borcu açısından önemli olan işverenin aynı niteliklere sahip, eşit değerdeki benzer işlerde çalışan işçiler arasında eşit davranmasıdır.

Dolayısıyla sizin durumunuzda iş yerinde aynı işi yapan üç işçinin dahi bu kriterler açısından bir değerlendirilmeye ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak, sizin sorunuzda belirtmiş olduğunuz işe giriş tarihiniz çok yeni bir tarih değildir ve iş yerinde uzun bir süre çalıştığınız ortadadır. Ayrıca, her ne kadar sorunuzda diğer çalışanların cinsiyetini belirtmemiş olsanız da sizin kadın olmanız ve diğerlerinin erkek çalışanlar olması durumunda, kanımca cinsiyet nedeni ile bir ayrımcılık uygulaması olmaktadır.

Yargıtay, iş yerinde çalışan ve aynı işi yapan işçilerin ücretlerinin kıdeme bağlı olarak farklılık göstermesini eşitlik ilkesine aykırılık olarak değerlendirmemiştir. (Yargıtay 22. HD, 2017/ 37596 E, 2017/ 28185 K,)

Dolayısıyla farklı ücret uygulamasını objektif olarak haklı gösterecek bir sebep söz konusu değilse eşit davranma borcu ihlal edilmiş olur.

İşçi fiilen çalıştığını her türlü delil ile ispatlayabilir. Dolayısıyla pandemi döneminde fiilen çalıştığınızı ispatlayabilecek delillerinizin bulunması halinde açacağınız kıdem tazminatı davasında bu sürelerde de fiilen çalıştığınızı ispatlayarak bu döneme dair kıdeminizi de talep edebilirsiniz. Bu dönemki çalışmalarınızın tespiti için SGK’ye başvurabilirsiniz. Ayrıca hizmet tespit davası açma hakkınız da vardır.