Telekom’da işçisiz TİS’e doğru

Türk Telekom’da 16 bin civarında işçi çalışıyor. Bu işçilerin bir kısmı beyaz yaka olarak tanımlanıyor ve toplu iş sözleşmesi (TİS) kapsamının dışında. Borsada işlem gören şirketin internet sitesinde yer alan ve KAP'a da bildiren mali tablosuna göre Türk Telekom’un 2023 yılında net kârı 16,4 milyar TL oldu. Şirket 2022 yılında 6,9 milyar TL kâr açıklamıştı. Buna göre Telekom’un karı bir önceki yıla göre yüzde 138 arttı.

Bu kârdan ve kâr artışından işçinin payına ne düştü derseniz, neredeyse hiç bir şey. Türk Telekom işçileri, bir yılı aşkın bir süredir toplu iş sözleşmesinden mahrumdu ve geçtiğimiz hafta yeni dönem TİS görüşmeleri başladı.

Telekom’daki sendikal yetki sürecini kısaca süreci özetlersek; Türk-İş’e bağlı T. Haber-İş Sendikasıyla Türk Telekom arasındaki 14. Dönem TİS’in yürürlük süresi 28.02.2023 tarihinde sona erdi. Öncesinde T. Haber-İş Sendikası, 17 Kasım 2022’de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına yeni dönem için yetki tespit başvurusu yapmış ve yeni dönem için de yetki almıştı.

EMEKLİLER VE ÖLÜLERLE YETKİ

Ancak T. Haber-İş, TİS yetkisini, Bakanlığın dava sürecinde kabul ettiği ve nasıl yapıldığını açıklamadığı vahim “hatasıyla” aldı.  Şöyle ki işyerinde çalışmayan bin civarında emekli ve hatta ölü işçi Bakanlığın sisteminde T. Haber-İş üyesi olarak gösterilmiş, T. Haber-İş, işletme yetkisi için gerekli olan yüzde 40 üye şartını bu şekilde tamamlamıştı!

Bu karara karşı, o dönem Telekom işçilerinin önemli bir bölümünün örgütlendiği Hak-İş’e bağlı Öz İletişim-İş Sendikası dava açmıştı.

Dava sırasında SGK kayıtları ve işyeri kayıtları getirilmiş, bilirkişi incelemesi yapılmış ve T. Haber-İş’in çoğunluğu sağlayamadığı, üye sayısının yüzde 35’lerde kaldığı belirlenmiştir.

İŞÇİLERDEN GİZLENEN NE?

Dava sürerken Öz İletişim-İş Sendikası ve T. Haber-İş Sendikası arasında, Bakanlığın aracılık ettiği görüşmeler sonucunda Öz İletişim-İş davadan feragat etmişti. Ne üyelerine ne kamuoyuna açıklama yapma zahmetine bile girmeden.

Halbuki bir sendikanın yapması gereken örgütlenmesine devam etmek, yüzde 40’ın üzerinde işçiyi üye yapmak ve dava sürerken yetkiye başvurmak olmalıydı. Öz İletişim-İş bu yolu tercih etmemiş, sendika ağalarının çiftliği durumundaki T. Haber-İş’ten kurtulmak isteyen Telekom işçilerini yüz üstü bırakmıştır.

Mahkemenin feragat nedeniyle davanın reddine karar vermesinden sonra, Türk Telekom, yetkinin kamu düzeninden olduğunu, feragatle davanın sona ermesinin doğru olmadığını söyleyerek karara itiraz etmiştir. Bu itiraz muhtemelen T.Haber-İş’le yapılan ön TİS pazarlığının bir unsurudur. Çünkü Türk-Telekom kısa bir süre sonra itirazını geri çekmiş ve T.Haber-İş Sendikası’nın işyerinde çalışmayan emekli, hatta bir kısmı ölü işçilerle aldığı yetki kesinleşmiştir.

TASLAKTA İŞVEREN TALEPLERİ VAR!

Şimdi T. Haber-İş Sendikasıyla Türk Telekom Yönetimi arasındaki TİS görüşmeleri başladı ve TİS taslağı sendikanın internet sitesinde açıklandı.

Taslağa göre, Telekom’un kârını yüzde 138 artırdığı 2023 yılı için T. Haber-İş, 1 Mart, 1 Temmuz ve 1 Eylül tarihlerinde yüzde 10’luk dilimler halinde zam istiyor. Bu tutarların yüzde 3,33’ü de aidat kesintisi olacak.

Sendikacılar bu cümleye, Telekom’un resen yaptığı ücret artışlarını hatırlatarak itiraz edebilir. Biz de hatırlatalım, bu kâr, o zam uygulanmışken elde edildi. İşçileri sefalete mahkum eden T. Haber-İş’in refah payı talep eşiği o kadar düşük ki yüzde 138’in karşısına yüzde 30’la çıkıyor.

TİS taslağındaki işveren talepleri sadece zamla da sınırlı değil.

T. Haber-İş’in TİS taslağında, işçiler adına fazla mesaiye muvafakat var. Telekom yöneticilerini, hukuken zorunlu olan bir işten, işçilerden fazla mesai onayı alma “zahmetine” girmekten kurtarıyorlar.

Telekom’da işçi sayısı azalırken, kârlılık ve iş yükü artıyor. Telekom’da diğer fesihlerin yanı sıra emeklilik şartlarını tamamlayan işçiler işten çıkartılıyor. Bu nedenle işi korumak önemli. Ama TİS taslağında emeklilik şartlarını tamamlayanların işten çıkartılmasını ve diğer fesihleri engelleyecek madde oldukça zayıf. İlgili madde, sadece emeklilik nedeniyle fesihte bir yıllık ücret tutarında tazminat talebini içeriyor.

ÜÇ YILLIK SÖZLEŞME İŞÇİYE İHANETTİR

Taslakla, 1.3.2023-28.2.2026 dönemini kapsayan üç yıllık sözleşme talep ediliyor. Üç yıllık sözleşmeyi, işveren değil; işçilerin, üyelerinin hakkını koruması gereken sendika istiyor. Üç yıllık sözleşmede ileriye dönük tarihlerde talep ettikleri de TÜİK enflasyonuna ek yüzde 20 “refah payından” ibaret. Artık gerçek olduğuna kimsenin inanmadığı TÜİK enflasyonu + yüzde 20, gerçek enflasyona, fiyat artışlarını karşılamaya bile yetmez. Açık söyleyelim, enflasyonun tavan yaptığı bir süreçte üç yıllık sözleşme yapmak işçiye ihanettir.

T. Haber-İş’in üç yıllık sözleşme yapmasının iki nedeni var.

İlki, üye sayılarının yüzde 40’ın altında olması ve Telekom işçilerinin mücadeleci bir sınıf sendikasında örgütlenmesinden duydukları korku. Sözleşme iki yıllık olursa önümüzdeki Kasım ayının başında yeni dönem için yetki başvurusu yapılacak ve T. Haber-İş’in yetki alamayacak. Çünkü DİSK İletişim-İş, hakkını arayan mücadeleci işçilerin çabasıyla Telekom’da örgütleniyor.

İkinci neden ise birinciyle bağlantılı olarak, bir yıl fazladan aidat almak istemeleri. Kısaca, sendika ağalarının menfaati için Telekom işçileri üç yıllık, berbat bir sözleşmeye mahkum edilmek isteniyor. Sendika ağalarının hakimiyeti sona ermediği sürece Telekom ve benzer şirketlerin kârı katlanarak artacak ama işçiler yoksulluk sınırının altındaki ücrete talim edecek.