AKP iktidarında istisnalar kaide oldu

“Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”, bu ifade hangi yasayı anlatıyor anlayabilen var mı? Çıkarılan yasalara yıllar sonra bakacak olan birisi bu isimle belki onlarca yasaya rastlayacak, ama içeriğini okumadan hangi konuda düzenleme yapıldığını bilemeyecek.

AKP’nin ilk yıllarında sadece istisna olarak kullanılan ve adına “torba yasa” denilen bu uygulama artık genelleştirildi. Öyle ki 2014 yılına kadar en az 10 yasanın, her biri onlarca yasada değişiklik getiren “torba yasa” olarak getirilmesini o dönemin AKP’li yöneticileri de eleştirmiş ve örneğin Cemil Çiçek, meclis başkanı olduğu 2014 yılında, “Yasama faaliyeti çok etkin şekilde yapılamadığı için torba yasa gibi çok garip bir yola saptık. Torba yasa, hukuk kalitesi açısından ciddi sıkıntılar çıkarıyor” demişti. “Torba”yı eleştiren dönemin Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç da “Bunu literatürden çıkaracağız inşallah” sözleriyle Çiçek’i destekler ifadeler kullanmıştı.

***

2024 yılına geldiğimizde ise her teklif “torba” olarak getirilmekte, bu torbanın içerisinde onlarca yasada değişiklik öngörülmekte.

Peki nedir torba yasa ya da torba kanun; “Birbiri ile konu yönünden ilgisi olmayan ve çok fazla sayıda başka kanunda ek ve değişiklikler yapan kanun” olarak tanımlamak mümkün. Nitekim Kamu Yönetimi Uzmanı Hıfzı Deveci de böyle tanımlıyor ve şu eleştiriyi getiriyor: “Aralarında konu ve anlam bütünlüğü olmayan çok sayıda yasa değişikliğini aynı uzun ve karmaşık metinde birleştiren torba yasalar; bir yandan TBMM’nin iradesini kısıtladıkları, diğer yandan ise yasama süreçlerinde meydana gelen iç tüzük ihlallerinin anayasal denetim mekanizmalarından uzak kaldığı suçlamalarıyla eleştirilmektedir.”

Deveci ekliyor: “Torba yasalar, genellikle ‘Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’ gibi belirsiz bir başlık taşımaktadır; bazen de içeriğindeki onlarca kanundan sadece birinin adı başlıkta görünmektedir. Oysa pek çok yasanın pek çok maddesini değiştiren bir yasanın adı örneğin ‘Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ ise metni iyice okumadan, içinde neleri sakladığını anlamak olanaksızdır. Bir yasama meclisi üyesi, masasındaki ‘genel kurul toplantı gündemi’ kağıdında bu başlığı gördüğünde, biraz sonra aşağıdaki büyük salonda neyi görüşeceğini bilemeyecektir.”

***

Avukat Atila Sav da Roma’da geçerli olan Latince, “Lex didia et Caecilia” sözüne atıfta bulunarak, “Her konu için tek bir yasa teklifi yapılmalı” ya da “Her konu tek bir yasa teklifi ile olur” anlamına geldiğini hatırlatıyor. Fransızların “Yasa yapmak bir sanattır” sözüne ve “Bir ülkede yasa sayısı beş bini geçmişse, o ülkede hukuktan söz edilemez” özdeyişine atıf yapan Sav, “Bizim yasalarımızın sayısı on beş bine yaklaştı. Bir iddiaya göre TBMM son on yıllık süreçte iki bin yasa çıkarmış. Üstelik bu yasaların bir bölümü aynı süreçte çıkarılan ve yürürlükte kısa sürede sakıncalı görülüp düzeltilme amacıyla değiştiriliyor” diyor.

Hukukçu Fikret İlkiz de bir yazısında, Roma’da MÖ 3 binlerde “torba yasa”nın ‘siyasi rüşvet” sayılarak yasaklandığını belirtiyor.

***

Milletvekilleri de böyle bir dayatmayla yasa yapmaya çalışıyorlar. Üstelik önceki yıllarda Mecliste özellikle ihtisas komisyonları getirilen yasa tasarı ya da tekliflerine ilişkin milletvekillerine kolaylık olsun diye karşılaştırmalı hazırlardı. Özellikle Plan ve Bütçe Komisyonunda ya da Kanunlar ve Kararlarda biz gazeteciler de zaman zaman bu karşılaştırmalı metinleri alır, mevcut yasa ve getirilen değişikliği görebilirdik.

Görüştüğüm birçok milletvekili ve danışman artık komisyonlarda ya da kanunlar ve kararlarda böyle metinler hazırlanmadığını, en azından kendilerine gelmediğini, parti gruplarında bilgilendirme hazırlandığını söylediler.

Sözün kısası AKP, Meclisi torbalara sığdırmaya çalışırken milletvekillerine kolaylık olan bu tür çalışmalar da artık yok. Ya da sadece kendi vekillerine var.

***

Muhalefetin söz hakkını kısıtlama, yasaları hızlıca geçirmenin bir başka yolu da iç tüzük 91. maddede yer alan temel kanun düzenlemesi. Çok maddeli yasa teklifleri “temel kanun” olarak bölümler halinde görüşülüyor. Bir bölüm en fazla 30 madde olarak sınırlandırılarak, örneğin 150 maddelik yasa 5 bölüm halinde, sanki 5 maddeymiş gibi görüşülüyor. Tek tek maddeler üzerinde konuşma hakkı olmuyor, sadece her maddede en fazla 2 önerge verilerek söz hakkı alınabiliyor. Bölümlerin bitmesinin ardından üzerinde konuşulmadan maddeler okunup oylanıyor. O nedenledir ki Meclise getirilen teklifler hızla yasalaşıyor. AKP iktidarı, Meclisi noter gibi kullanmayı gelenek haline getirmiş durumda anlayacağınız.