Genç oyun geliştiricilere vadedilen kabus

Dijital oyun sektörü istisnai bir-iki yılı dışarıda bırakırsak yıllardır büyüyen bir sektör. Sektörün büyüklüğü 2023’te 185 milyar dolara ve 3 milyar oyuncuya ulaştı. Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisinin hazırladığı "video oyun endüstrisi" raporuna göre 331’i İstanbul’da, 108’i Ankara’da olmak üzere 522 oyun stüdyosuyla Türkiye de sektörün ciddi büyüme kaydettiği ülkelerden. Rapora göre sadece 2022’nin ilk yarısında Türkiye’de sektöre yapılan yatırım bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 60 artarak 330 milyon dolara yükseldi. Ülkede oyun pazarının büyüklüğünün 1.4 milyar dolara ulaştığı, oyunlara aktif olarak para harcayanların sayısının ise 12 milyon civarında olduğu tahmin ediliyor.  Önümüzdeki 5-10 yıla dair tüm tahminler bu büyüme seyrinin Türkiye’de de dünyada da devam edeceği yönünde.

Sektörün ekonomik krizlere bile pek aldırmayan bu ‘muhteşem’ büyümesi oyun işçileri için daha fazla refah, daha iyi gelir, daha rahat çalışma saatleri vb. anlamına gelmiyor. “Hayallerinin mesleği”nde çalışmaya başlamanın mutluluğu ile işbaşı yapan gençleri sektörde kötü çalışma koşulları, oyunların yayımlanmasına yaklaştıkça artarak haftada 100 saati bulabilen mesai süreleri (crunch kültürü), cinsiyetçilik, işten çıkartmalar, mobbing ve daha fazlası bekliyor.

Dünya çapında 10 bin 500 kişiyi aşan işten çıkarmalarla 2023, oyun sektöründe çalışanlar açısından en kötü yıllardan biriydi. 2024’ün daha üçte ikisi tamamlanmadan bu yıl içinde yaşanan işten çıkartmalar 2023’ü aşarak 11 bin 540’a ulaştı. Dünyada sektör trendi işten çıkartmalar iken Türkiye’de bunun karşılığı önceki yıllara kıyasla daha düşük ücret zamları oldu. Tam da böyle bir dönemde Oyun Tasarımcısı Semih Şevik’in anonim katılımlara dayanarak yaptığı ve sektörde çalışanların kendi şirketlerini puanladıkları anket ülkedeki oyun şirketlerinin çalışma koşullarını da ortaya serdi.

Anketin katılımcılarının yarıdan fazlası ücret ve yan haklar başlığına 5 üzerinden 1 ya da 2 puan verirken sadece yüzde 9.8’lik bir kesim 5 puan vermiş. Ofislerde çalışanlar açısından ücret bilgisi kimi zaman “kutsal gizli veri” kimi zaman da sözleşmelerle açıklanması yasaklanmış bir veri. Dolayısıyla beğenilmeyen ücret ne kadar, beğenileni ne kadar kesin konuşmak zor. Eleman.net’e bakacak olursak, oyun geliştirici ücretleri en düşük 31 bin 200 lira, en yüksek 89 bin lira olmak üzere ortalama 56 bin lira. Kariyer.net ise en düşük ücreti 35 bin 100 lira, en yüksek üzreti 113 bin 800 lira olarak gösterirken ortalamayı 43 bin 800 lira olarak gösteriyor. Her iki ortalama açısından da güncel yoksulluk sınırının altında miktarlar.

Anketin bir diğer dikkat çekici kısmı ise iş yaşam dengesi. Bu başlığa 1-2 puan verenlerin oranı yüzde 49. Sektörü az çok bilen herhangi biri için bu verinin tek okunma şekli var: Uzun ve çoğunlukla karşılıksız mesai süreleri, gece yarıları çalan telefonlar, ofiste sabahlamalar… Bu tabloya anketin yorum kısmında ağırlığını ciddi şekilde hissettiren mobbing ve cinsiyetçiliği de eklediğinizde gençlere vadedilen rüyanın gerçekte nasıl bir kabus olduğu da biraz daha görünür oluyor.

Sektördeki crunch kültürünün ilk kez ciddi şekilde tartışılmasına vesile olan ve Electronic Arts’ın açılan davaları sonlandırmak için on milyonlarca dolar ödemesine yol açan 2004 tarihli “Bir Electronic Arts çalışanının eşi” imzalı anonim mektubun koşulların berbatlığını en çarpıcı şekilde ifade eden cümlelerinden biri “Yaptığı işi sevmeyen hiç kimse oyun sektöründe çalışamaz” cümlesiydi. Aradan geçen 20 yılda çeşitli şekillerde örgütlü tepkilerin ya da sendikal örgütlenmenin olduğu stüdyolarda bazı iyileşmeler olsa da genel tablo 20 yıl öncesinden pek ileri gitmiş değil. Türkiye; sunduğu vergi olanakları, teşvikler, ucuz iş gücü ve kuralsız esnek çalışmanın pek çok ülkeye kıyasla daha mümkün olması gibi sebeplerle sektörde öne çıkan ülkelerden biri haline geldi. Bu büyümenin karşılığı ise hayalleri oyun geliştiriciliği olan gençlerin kanı, teri ve gözyaşları ile ödeniyor.

Bu anket vesilesiyle anonim olarak yükselmeye başlayan seslerin takım oyunları oynamaya başlayacağı günlerde görüşmek dileğiyle.