Yeni iş yasası hazırlığı: İşçileri kullan at

Geçtiğimiz hafta yeni iş kanunu hazırlıkları ve içeriğine dair haberler, bazı gazetelerde, bazı gazete manşetlerinde ve haber sitelerinde yer aldı. Haberlerde öne çıkartılan, çalışma sürelerinin düşeceğine ilişkin hazırlıklar oldu. Yanı sıra esnek çalışma ve özellikle belirli süreli sözleşmeye dair yönler de haber içeriklerinde yer buldu.

Peki bu haberler neden yapıldı? Çünkü önceki hafta Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz başkanlığında “Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulu (YOİKK)” toplantısı gerçekleştirilmiş ve konu bu toplantıda masaya yatırılmış. Haberlerin servis edilmesine vesile olan da bu toplantı oldu.

YOİKK KİMİN İÇİN ÇALIŞIYOR?

Madem yeni iş kanunu hazırlığı bu kurul tarafından masaya yatırılmış, biz de bu kurulu inceleyelim ki meseleye kimin penceresinden bakıldığını anlayalım.

Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulunun (YOİKK) çalışma usul ve esasları 818 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile belirlenmiştir. YOİKK, internet sitesinde yer alan bilgiye göre “2001 yıldan bu yana iş dünyasını ilgilendiren çok sayıda yapısal reformun gerçekleştirilmesini sağlamış, yatırım ortamının iyileştirilmesi çalışmalarını destekleyen ve yerli ve yabancı yatırımcılar nezdinde belirli bir bilinirliği olan bir platform niteliğine kavuşmuştur.”

Üyeleri “kamu ve özel sektör temsilcileridir.”  Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) başkanı, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) başkanı, Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) başkanı, Uluslararası Yatırımcılar Derneği (YASED) başkanı, Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) başkanı bu kurulun daimi üyesidir.

Kamu temsilcileri de sermayeye teşvik, indirim, vergi muafiyeti, esnek çalışma düzeni kurmak dahil her türlü kolaylığı sağlayacak alanlardan bakanlardır. Adalet bakanı, çalışma ve sosyal güvenlik bakanı, çevre, şehircilik ve iklim değişikliği bakanı, enerji ve tabii kaynaklar bakanı, hazine ve maliye bakanı, ticaret bakanı, sanayi ve teknoloji bakanı, ulaştırma ve altyapı bakanı, Cumhurbaşkanlığı strateji ve bütçe başkanı, Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi başkanı YOİKK’in kamuyu temsil eden üyeleridir.

EYLEM PLANI, İKTİDARIN DA PLANI

Bu kurul, her yıl eylem planı hazırlamaktadır. 2024 yılı eylem planının iş mevzuatına ilişkin kısmında ise “Çalışma biçimlerinde ortaya çıkan ihtiyaçların tespitine yönelik teknik çalışma yapılması” ve “Uzaktan, kısmi ve geçici süreli çalışma ile platform çalışması gibi yeni nesil esnek çalışma modellerine dair mevzuat değişikliği ihtiyaçlarının iş dünyası gerekleri gözetilerek belirlenmesi” var. Bu hedef aynı zamanda orta vadeli programa aktarılmış ve iktidarın da planı durumunda.

YOİKK’nin ne işe yaradığını anlamak bakımından kendi sitesinde atıf yaptığı 2001 tarihi kritiktir. Çünkü o tarihte büyük bir ekonomik krizin yükü işçi ve emekçilerin sırtına yıkılmış, IMF programı eşliğinde yapısal reform adı altında işçi sınıfının tüm kazanımları hedefe konulmuş, kamuya ait fabrikalar ve tesisler haraç mezat sermayeye peşkeş çekilmiştir.

MAKYAJA İHTİYAÇLARI VAR

Toplantıya dayanak yapılan haberlere göre “çalışan merkezli değişiklikler” yapılacakmış. İyi de tamamen sermaye ve onların ihtiyaçlarını gidermek üzere görevlendirilen kişiler neden çalışanları merkeze alsın? İşte bu işin makyaj kısmı. Çünkü, milyonlarca kişiyi ilgilendiren yasa değişiklikleri, eğer milyonların hayatını olumsuz etkileyecekse normal bir şekilde gerçekleştirilemez. Hele de bu yasa, aileleriyle birlikte nüfusun büyük çoğunluğunu yani tüm işçileri ilgilendiriyorsa.

Bunu bilen sermaye sınıfı, bu tür yasaları oldubittiye getirerek çıkartmak ister. Ancak büyük değişiklikler oldubittiyle yapılamaz. Bu durumda çeşitli yöntemlerle işçilerin rızası alınmaya, olmadı tereddüt oluşturularak milyonlar pasifize edilmeye çalışılır. Bu nedenle yapılacak değişiklik olduğu gibi gösterilmez. Göz boyayacak kimi yanlar öne çıkartılır. Kısaca amaç milyonları kandırarak hedefe ulaşmaktır.

Zaten on yıllar önce fazla mesaiye ihtiyaç duyulmayacak bir ücret düzeyi ile fiilen de düşürülmesi gereken çalışma sürelerinin 40 saate düşürüleceğine ilişkin kısmın öne çıkarılma nedeni göz boyamaktır.

KAZIYINCA ORTAYA ÇIKAN GERÇEKLER

İşçi ve emekçiler, herhangi bir değişikliği makyajlı sunumuna aldanarak kabul ettiğinde hep kaybeden oldular. Bu nedenle makyajı kazımak ve tüm çıplaklığıyla gerçeği görmek gerekir.

Bu gerçeklerden birisi de kıdem tazminatı ve güdük de olsa iş güvencesi gibi mevcut hakların temelinde yer alan belirsiz süreli iş sözleşmesine veda edileceği ve asıl sözleşme türünün belirli süreli sözleşme olacağı gerçeğidir. İşçi için ne ifade ettiğini yazmaktan imtina eden haberlere göre iki yıla kadarki belirli süreli iş sözleşmelerinde herhangi bir şart aranmayacak. Bu sözleşmeler bir kez de yenileme hakkına sahip olacak. Belirli süreli iş sözleşmesinin art arda yani zincirleme olarak dört kez yapılabileceği de bu haberlerin satır aralarında yer alıyor.

Eğer bu değişiklik gerçekleşirse artık doğrudan yasadan kaynaklanacak şekilde belirsiz süreli sözleşme devri fiilen kapanacak. Bunun işçiler için anlamı işe iade davası açma hakkının olmaması, kıdem ve ihbar tazminatı hakkının doğmaması, sözleşme bitiminde iş ilişkisinin otomatik olarak sona ermesi olacak. Özetle işçiler kullanılıp atılacak.

***

Yeni yasa taslağına ulaştıkça, düzenlemelerin işçiler için ne anlama geldiğini anlatmaya çalışacağız. Şimdilik bilineni tekrarlayalım: İşçiler için kazanım getirecek yasaları patronlar yapmaz, yapamaz. Kazanım, ancak işçilerin yazdığı veya yazmaya zorladığı yasalarla gelebilir.