Kent hakkı bağlamında spor

Bu yazıyı kaleme almamın sebebi, uzun yıllardır İstanbul’da bir olimpiyat düzenleme arzusuna karşı çıkan ve benim de parçası olduğu “NOlimpics İstanbul” hareketinin de (1) işaret ettiği gibi, kentteki spor mekânsallaşmasını tartışmaya açmak. 

Olimpiyatlara geçmeden önce, konuyla ilintili sayılabilecek daha güncel bir spor mekânı haberini değerlendirelim. 6 Eylül 2024 tarihinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği (ÇŞİD) Bakanı Murat Kurum, Türkiye Basketbol Federasyonu Başkanı Hidayet Türkoğlu ile birlikte Abdi İpekçi Spor Salonu’nun yıkılarak yerine inşa edilen İstanbul Basketbol Gelişim Merkezi’ni inceledi (2). 29 Eylül’de Cumhurbaşkanı tarafından açılması planlanan tesis, 150.000 m2 inşaat alanına sahip, 37.000 m2 spor alanı, 10.000 kişilik seyirci kapasitesi ile 7 bloktan oluşan dev bir alan. Tesis, sadece spor alanlarını değil, otel, kamp merkezi, basketbol müzesi, kütüphanesi, mescit, alışveriş merkezi, konser, yeme-içme, otopark alanlarını da barındırıyor. Bu büyüklükler, çoğu insanda karşılık bulan bir güç gösterisi (hegemonya) iken, bu dev tesisin kullanım değerini, tesisi bir AVM’ye dönüştüren tüketim mekânlarını, inşaatın hesap verilmeyen imardan, mekân kiralamaya dek uzanan türlü süreçlerini de görünmez kılıyor. 

Yetmiyor; biz, kentte spor imkânlarından eşit, adil bir şekilde yararlanmak ve bunun için nasıl bir alan inşa edildiğini mesele edenler olarak, bu ve benzeri şeyleri tartışacakken, yine Türkiye siyasetinin kutuplaştırıcı tuzağına düşmemekle de uğraşmak zorunda kalıyoruz. Çünkü Murat Kurum bu inşaata “İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin karşı çıktığını, anlamsız müdahalelerde bulunup mühürlediğini” ÇŞİD Bakanlığı üzerinden bize şikâyet ediyor.  

Öte yandan 11 Eylül 2024 tarihinde de İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu Hidayet Türkoğlu ile aynı tesisi geziyor ve benzer bir pozu veriyor (3). Bu pozlardan basına yansıyan tartışma ise, yukarıda işaret ettiğim gibi sporun ne şekilde mekânsallaştığı, bu mekânsallığın sporun kentte yaygınlaşması ve niteliğinin artmasına katkısının olup olmadığı, bu imar hamlesinin nasıl bir sermaye birikimi sağladığı, Kurum’un şikâyet ettiği m2 ve yeşil alan hesabının arka planı vb. değil de, güncel siyasetteki çatışmanın yüzeysel ifadeleri oluyor.

AKP ve CHP’nin bu birbiriyle dövüş yapar gibi halleri ve bu süreçte esas mevzu edilmesi gereken yaşam alanlarının niteliği sorunsalına bir türlü gelemememiz, kendileri de dahil istisnasız hepimizin başka bir kentleşme tezahürünün önünü kesiyor. Bir de üstüne bize sunulana mahkûm kalıyoruz…

Olimpiyatlara geri dönelim. 

Olimpiyatlara Hayır Grubu olarak “NOlimpics İstanbul” X hesabından paylaştığımız görüşlerimiz, eleştirilerimizi detaylı olarak açıyor. Ayrıca Cihan Uzunçarşılı Baysal’ın 2013’ten bu yana kaleme aldığı çok sayıda metin, olimpiyatların kentte yaratacağı etkileri usanmadan ince ince yorumluyor (4). 

Belirli bir zaman sürecinde kitlesel spor etkinlikleri düzenlemek amacıyla inşa edilen olimpiyat tesisleri, kentlerin hızla imarlaşmasına ve çoğu kez geri dönüşü olmayan kentsel sorunlar yaşanmasına neden oluyor. Olimpiyatların kentlere olumludan çok olumsuz etkisi olduğunu işaret eden çokça yayın ve oluşum var (5). Kapitalist mega-spor-mekânlarına karşı çıkanlar, İstanbul’da bizlerin de itiraz ettiği şeyleri kendi kentleri için işaret ediyorlar. Ortak sorunları şu şekilde özetleyebiliriz;

Öngörülen maliyet bütçesinin altında kalan tek bir olimpiyat yoktur!

1960’dan beri öngörülen maliyet bütçesinin altında kalan tek bir olimpiyat yoktur. Ziyaretçi sayılarının beklenenin altında kaldığı, otellerin umulan doluluk oranına ulaşamadığı, yerel esnafın zarar ettiği birçok araştırma tarafından belgelenmiştir. 

Olimpiyatlar “herkes için sağlıklı, erişilebilir bir konut politikası”nın önündeki engeldir!

Konuta erişimin giderek zorlaştığı dünyamızda Olimpiyatlar bahanesiyle sosyal konutlara el atılmakta, buralar daha sonra lüks projelere açılmaktadır.

Ekokırım, tesislerine yer açılması gereken Olimpiyatlara içkindir!

Sermayeye yeni birikim alanları açma dışında Olimpiyat Oyunları, ekonomik, ekolojik yıkımın, sosyo-mekânsal ayrışmanın, mahalle yıkımları ve zorla tahliyelerin, acele kamulaştırmaların, soylulaştırmanın, erişilemeyen konutların, OHAL uygulamalarının, şiddetin, hayvan katliamının, türcülüğün katalizörüdür. 

Olimpiyat Oyunları sporu metalaştırmaktadır!

Oyunlar sırasında yapılan reklam gelirleri "marka"lara gitmekte, maliyeti ise oyunların düzenlendiği kentler tarafından ödenmektedir. 

Olimpiyatlar şiddet, katliamlar ve hak ihlallerinin üzerini örtmektedir!

Baskı mekanizmaları, kent sakinlerinin kenti kullanma özgürlüklerini engelleyebildiği gibi, kentteki alt gelir grupları, yoksullar, evsizler, mülteciler, azınlıklar ve dezavantajlı gruplara yaşamlarını dar ettirecek seviyelere ulaşmaktadır. 

Eko-olimpiyat söylemi bilimsel olarak bir boş gösterendir!

“Eko-olimpiyat”, ekonomik, ekolojik ve toplumsal yıkımları bilimsel olarak ispatlanmış bir mega yıkım etkinliğidir. 

Bu çerçevede kent hakkı bağlamında sporun mekânsallaşmasından söz ediyorsak, bu mekânların kente, kentliye ne kazandırdığını da incelikle sorgulamamız gerekiyor. Aksi takdirde birbirine karşıymış gibi tavır takınan, ancak aynı pozları verirken arka planda imar izinleriyle, bütçesiyle vb. olup biten gerçekleri halka dürüstçe açıklamayan, hatta kent suçlarının üstünü örten ve bu yolla kent hakkını gasp etmekten çekinmeyen siyasetçilere mâhkum kalırız…

1.https://x.com/NOlimpics_ist
2.https://csb.gov.tr/bakan-murat-kurum-istanbul-basketbol-gelisim-merkezi-nde-incelemelerde-bulundu-bakanlik-faaliyetleri-40248
3.https://www.tbf.org.tr/haber/istanbul-buyuksehir-belediye-baskani-ekrem-imamoglu-ndan-basketbol-gelisim-merkezi-ne-ziyaret-2024-09-11
4.http://www.yapi.com.tr/haberler/istanbul-olimpiyat-sehri-olmamali_107177.html; https://sendika.org/2016/08/rio-2016-olimpiyat-oyunlari-dislanma-oyunlari-2-cihan-uzuncarsili-baysal-369245;https://www.birgun.net/makale/istanbul-olimpiyat-sehri-olmamali-2-556146.
5.https://nolympicsla.com, https://www.amazon.com/Nolympics-Struggle-Against-Sporting-Hysteria/dp/0718197615