Sosyal medyaya yaş sınırlaması çocukları koruyabilir mi?

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) ile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının 13 yaşın altındaki çocukların sosyal medyaya erişimini engellemek için bazı çalışmalar yaptığı hafta içi medyaya yansıdı. Sosyal medya platformları özünde, çocukların kullanımı dikkate alınarak tasarlanmış platformlar değil. Bu platformlarda çocukların yaşlarına uygun olmayan içeriklerle kolayca karşı karşıya kalabildiğini biliyoruz. Bu nedenle platformların belirli bir yaşın altındaki çocuklara yasaklanması ilk bakışta gözünüze makul bir yaklaşım gibi görünebilir. Ancak çevrimiçi yaş doğrulaması pratikleri kolayca göz ardı edemeyeceğimiz düzeyde risk taşımaktadır.

Riskin kaynağında çevrimiçinde yaş ayırdının nasıl yapılacağı sorusunun olası yanıtları yatıyor. Öncelikle “Kim çocuk, kim değil?” birbirinden ayırabilmek için seçtiğiniz doğrulama metodunu herkes için uygulamak zorundasınız. Bu verili bir platformu kullanmak isteyen tüm yetişkin ve çocuklardan bir takım verilerin toplanması ve işlenmesi anlamına geliyor. Hangi verilerin toplanacağı ya da oluşabilecek diğer riskler büyük ölçekte seçilecek metoda bağlı. Yaş doğrulaması için dünyada yaygın olarak kullanılan yöntemler olası riskleri biraz daha anlaşılır kılacaktır:

• Beyana dayalı bildirim: Internet’in ilk yıllarından beri kullanılan bu yöntem yaş ya da doğum tarihi dışında bir veri toplamıyor ancak sahte beyanla kolayca atlatılabilir olduğundan herhangi bir işlerliği de yok.
• Biyometrik doğrulama: Kameradan alınan görüntünün çeşitli yüz tanıma algoritmaları ile yaşının değerlendirilmesine dayanan bu metod biyometrik verilerin iletimini gerektiriyor. Yüzün hatlarına bakarak yaşın kesin tespiti mümkün olmadığından ve maske vb. yöntemlerle algoritmalar şaşırtılabildiğinden çocukların erişimini ne kadar engelleyebileceği de tartışmalı.
• Kredi kartı ile doğrulama: Kredi kartından oldukça küçük bir miktarın çekilmesine dayanan bu yöntemde kullanmak istediğiniz tüm platformlar ile kredi kartı verilerinizi paylaşmanız anlamına geliyor. Kredi kartından çekilen miktar dökümünde pek dikkat çekmeyecek kadar küçük olduğundan çocukların yetişkinlerin kartlarını gizlice kullanarak yaş doğrulamasını atlatabilmesi mümkün.
• Alışkanlıklarının incelenmesine dayalı doğrulama: Tarayıcı geçmişinin ya da daha önceki çevrimiçi satın almaların vb. niteliği üzerinden kullanıcının yaşının tahmin edilmesine dayanıyor. Davranış örüntülerine dair verileri kullanıma açan bu tipteki yöntemler de sahte veriler vb. ile kolayca aldatılabiliyor.
• Kimlik No ya da dijital kimlik ile doğrulama: Çin, Avustralya ve Kanada’da kullanılan, resmi kimlik bilgileri ile devletin sağladığı araçlar üzerinden yaşınızın onaylanmasına dayalı bu yönteme dair esas sorun anonimlik hakkını neredeyse tümüyle ortadan kaldırarak devlet tarafından geniş kapsamlı fişlemeye olanak sunması.

Mevcut yaş doğrulama yöntemlerinin büyük bir kısmının işe yararlığı fazlasıyla tartışmalı. Her bir yöntemin tek tek arkadan dolaşma yollarının yanısıra VPN vb. uygulamalarla görünen konumun kullanım yaşına dair yasal düzenlemelerin olmadığı bir ülkeye değiştirilmesiyle neredeyse tüm metodlar baypas edilebiliyor. Dahası yetişkin ya da çocuk ayırmadan nitelikli kişisel verileri risk altına sokuyorlar. Aldatılma riski daha az olan resmi kimliğe dayalı doğrulama ise yanında fişlenme olasılığı ile birlikte geliyor.

Meselenin bir diğer yanı da yaş doğrulamasını aşamayan çocukların ne yapacağı. Yaygın sosyal medya platformlarına erişemeyen çocukların bir kesiminin Internet’in karanlık sokaklarında güven içinde bir yer alan küçük ve kontrolsüz platformlara kayacağı neredeyse kesin. Yaş doğrulamasını hayata geçirebilecek büyük platformların çocukların güvenliği açısından çokça eksiğinden bahsedebiliriz ama küçük platformlarla kıyaslanamayacak kadar ileride olduklarını da kabul etmek gerek. Sorunun kesin bir çözümü yok ama hem ebeveynlerin hem de erken yaşlardan başlayarak çocukların Internet okuryazarlığını arttırmak iyi bir başlangıç olabilir.